Lichamen zijn belangrijke bron van non-verbale betekenis.

Heleboel non-verbale elementen vertellen anderen iets meer over ons.

Kinesics = studie van de lichaamshouding, -beweging en gestures (partiële lichaamsbewegingen), gelaatsuitdrukkingen en oogbewegingen.

Ekman en Friesen: onderscheiden 5 categoriën:

Emblemen:

• = gedragingen waarvan de directe vertaling gekend is door alle leden van een sociale groep
• Stille woorden
• Hebben los van de natuurlijke taal een eigen betekenis (autonome gebaren)
• Vaak gebruik maken van hand/arm
• Zijn cultureel bepaald

Figuur 21

Illustratoren:

• Gebaren die de omvang, vorm of beweging aanduiden om objecten het best te omschrijven.
• Vergezellen taal en beelden haar uit
• Complementair aan het discours
• Structuur aanbrengen

Ekman (1980) onderscheid subcategoriën:

• Batons: bewegingen om bepaal woord te accentueren
• Underliners: bewegingen die zinsdeel, zin, groep begeleiden
• Ideographs: bewegingen die gedachtengang schetsen
• Kinetogrpahs: bewegingen die menselijke/niet mensenlijke handeling of beweging schetsen
• Pictographs: bewegingen die vorm van referent (datgene waar over gesproken wordt) schetsen
• Rhytmics: bewegingen die ritme of tempo van een gebeurtenis uitbeelden
• Spatials: bewegingen die ruimtelijke relatie schetsen
• Deictics: bewegingen die naar de referent verwijzen

Regulatoren:

• Non-verbale tekens die als verkeerssignalen fungeren tijdens de interactie
• Hoofdbewegingen, oogbewegingen, handbewegingen,…
• Duidelijk maken dat we willen praten of anderen toestemming geven om te praten
• Automatisch en onbewust

Affectvertoners (uitingen van emotie):

• Lichaamsbewegingen die een emotionele toestand uitdrukken
• Leakage cues: personen die liegen uiten dit aan hun non-verbale lichaamsbewegingen
• Strategic cues: gedragingen die leugenaars gebruiken om zichzelf te dissociëren van hun boodschappen en om verantwoordelijkheid voor wat ze zeggen te reduceren.

Adaptoren:

• gedragingen
• Vreemd, repetitief, nerveus gedrag
• Soms publiek, vaker in privésituaties
• Om zich aan te passen aan stressoren en om persoonlijke behoeften te vervullen
• Men is er zich vaak niet bewust van
• Goede bron van informatie over emoties

Lichaamshouding

2 Aspecten: open/gesloten houding aannemen en het imiteren van de houding van anderen.

Open houding:

• Ledematen worden open gehouden
• Assymetrie in positionering van armen en benen
• Hogere status en meer zelfvertrouwen
• Mensen met open houding worden positiever beoordeeld

Gesloten houding:

• Over elkaar geslagen en symmetrisch gehouden armen en benen
• Typisch voor mensen die zich niet zo goed op hun gemak voelen

Figuur 22

Pacing:

• Het overnemen van het non-verbale gedrag van anderen ( = spiegelen)
• Hoger geschikte vertoont non-verbaal gedrag, onder geschikte bootst het na
• Bewust of onbewust
• Onbewust als mensen elkaar graag mogen
• Bevorderlijk voor het wederzijds begrip

Figuur 23

Handen en armen

Handen en armen voor emblemen, illustratoren

Sommige gebaren cultuurgebonden, andere natuurlijk

Universeel:

• Vuist: agressieve, beledigende, dominante betekenis
• Open handen met handpalmen naar boven: niet-agressieve, onderdanige, smekende betekenis
• Manier waarop mensen hun hoofd aanraken: veelzeggend voor emoties: vaak negatief geïnterpreteerd.

Gelaatsuitdrukkingen

Deels aangeboren, deels aangeleerd.

6 Basisemoties die door mensen uit verschillende culturen op een gelijkaardige manier uitgedrukt worden.

Bv: lachen en huilen: hoeveelheid hangt af van leren en imitatie

Mensen in cultuur leren wanneer ze bepaalde emoties minder moeten tonen en andere emoties meer.

Cultural display rules:

• Wat onze cultuur verwacht op vlak van het tonen van emoties:
  • Amerika: mannen: niet publiekelijk tonen van angst
  • Vrouwen: wel angst tonen, niet boosheid. Meer lachen dan mannen

Professional display rules:

• Regels die voortvloeien uit onze professionele context

Personal display rules:

• Manieren waarop we onze emoties hebben leren uitdrukken doorheen onze individuele ervaringen.
  • Vaak gedeeld met familieleden.

Ooggedrag

Ogen geassocieerd met mystieke kracht.

In het verleden: blik was middel om anderen te betoveren

Ogen:

• Manier om bepaalde positie te verwerven of te behouden:
  • Dominante personen trachten steeds centrale plaats in te nemen
  • Recht aankijken = hogere status
  • Hoog in hiërarchie = voornamelijk aankijken bij spreken, minder bij luisteren
  • Nauwelijks aankijken bij spreken of luisteren = onderdanig/onzekers
  • Indicator van positieve en negatieve emoties:
    • Aandacht groot = pupillen vergroten
    • Grotere pupillen is aantrekkelijker
    • Of we een relatie willen aangaan:
      • Luisteraars staren meer
      • Sprekers wenden blik af
      • Oogcontact verbreken = communicatiekanalen afsluiten
      • Specifieke karaktertrekken:
        • Oogcontact = vriendelijker, meer natuurlijk, eerlijker

Non-verbale communicatie is minder controleerbaar en onthult de werkelijke emoties, gedachten,…

Bij tegenspraak tussen de verbale en non-verbale tekens: ontvangers zullen het non-verbale gedrag van de zender als uitgangspunt nemen

• Leakage = het non-verbale gedrag laat ware emoties, bedoelingen uitlekken.

Non-verbaal gedrag kan ook gestuurd en gecontroleerd zijn:

Bv: voormalige premier van Groot-Brittanië (spindoctors geven advies op vlak van kleding, spraak, enz om andere effecten te verkrijgen)

Fylogenese = ontwikkeling van de soort:

• Non-verbale communicatie komt historisch gezien op de eerste plaats:
  • Eerste mensen communiceerden zoals primaten nu (via geluiden, lichaamstaal,…)
  • Vanaf bepaalde schedelomvang: ontstaan van taal

Otogenese = ontwikkeling van het individu:

• De non-verbale communicatie gaat de verbale communicatie vooraf (baby)

Interactie tussen verbale en non-verbale communicatie:

Non-verbaal kan verbaal:

• Vervangen
• Herhalen
• Tegenspreken
• Aanvulen
• Accuenteren
• Reguleren