• Sociale controlemechanismen zijn onderdeel van cultuur evolutionair proces
• Verschil tussen impulsief gedrag en gecontroleerd anticipatief gedrag
• Civilisatie is sterk toegenomen sinds de Renaissance
• Van Fremdszwang naar Selbstzwang
• Leidt tot de pacificatie van de samenleving

De internalisatie van gedragscodes betekent een belangrijke stap in wat Elias het civiliastieproces noemt. Gedragingen verlopen geciviliseerd, zijn voorspelbaar, en bevorderen het permanent samenleven van individuen in een gemeenschap gebaseerd op arbeidsdeling en specialisatie.

Deze pacificatie van de samenleving is er onder meer gekomen door het toepassen van een efficiënter systeem van zelfcontrole, dat is gebaseerd op onderlinge verbondenheid en gedeelde waarden en normen.

Wanneer mensen in een sociaal systeem waarden en normen delen, ontstaan nieuwe vormen sociale controle. Sociale controle betekent ‘de formele en informele sociale processen die het gedrag van individuen of groepen regelen en afwijkingen van de norm proberen te minimaliseren.

Mensen hebben naast lichamelijke behoeften ook sociale en culturele behoeften zoals behoefte aan integriteit en trouw, behoefte aan verbondenheid aan bepaalde waarden.

De sociale beïnvloeding of sociale controle die mogelijk wordt door gedeeld waarden en normensysteem wordt invloed genoemd: het selectedren van waardegetrouwheid.

Waardegetrouwheid veronderstelt een bekwaamheid en bereidheid om met abstracte regels te leven en deze voldoende sterk aan te voelen om wroeging te kunnen ervaren als men ze overtreedt.

Gedragsbeïnvloeding gebeurt meestal door een combinatie van de verschillende beïnvloedingswijzen. De sturing van het gedrag van de ander is dan afhankelijk van het al dan niet kunnen belonen of straffen. Eigenlijk is het dus afhankelijk van macht.

• Kennis- en verwachtingensysteem
• Doeleindensysteem
• Waarden en normensysteem
• Rokeach: open en gesloten kennis, doeleinden, normen en waardensysteem

De onderdelen van het culturele systeem aan het sociale leven en het sociaal handelen een zekere structuur, een vast patroon en een duurzaamheid geven.

Cultuur is bijgevolg het product van menselijke interactie, maar ok het voorwerp van sociaal handelen.
Roozbeh Ahmadi Zadeh Yekta Samenvatting sociologie

Het onderstaande schema maakt duidelijk op welke manier het sociaal handelen wordt bepaald door cultuur, meer specifiek door de daarin aanwezige onderdelen zoals kennis, verwachtingen, doeleinden, waarden en normen.

Kennis: in elke sociale interactie is een of andere vorm van kennis aanwezig. Doorheen de sociale interactie komen veranderingen in de persoonlijke of sociale kennissystemen voor. Personen worden in hun denken beïnvloed door andere individuen, de wetenschappelijke kennis groeit alsmaar verder, de media sturen dagelijks informatie door die door de leden van een samenleving wordt verwerkt, waardoor hun kennis wordt uitgebreid.

Verwachtingen: de opbouw van toekomstig handelen gebeurt op basis van de huidige kennis van de situatie, of op basis van ervaring en een inschatting van de toekomstige ontwikkelingen.

Normen gaan over iets anders, zij bepalen hoe mensen zich behoren te gedragen. Verwachtingen spelen een belangrijke rol in het sociaal handelen, omdat ze aan de basus liggen van strategieën, waarnaar mensen zich zullen gedragen in sociale interacties. Verwachtingen zijn bijgevolg opvattingen over toekomstige ontwikkelingen en de wijze waarop men zich zal gedragen binnen sociale interacties.

Doeleinden: als individu of als groep streven we een aantal doeleinden na. Het individu of de groep stelt zich tot doel om iennen een sociaal systeem bepaalde doelen te realiseren. De doeleinden hebben sterk te maken met het psychische streefproces. De mens moet de betrekkingen tussen zijn streefproces en de omgeving organiseren.
Een organisatie die een bepaalde doelstelling nastreeft is een streefsysteem.

Een doel geeft het sociaal systeem een richting, het bundelt de beperkte middelen die aanwezig zijn in het sociale systeem.
Algemene kennis/feitelijke definitie van de situatie
Waarden
Verwachtingen
Hoe zullen mensen zich gedragen?
Doeleinden
Wat streven mensen na?
Normen
Hoe behoren mensen zich te gedragen?
Sociaal handelen

Roozbeh Ahmadi Zadeh Yekta Samenvatting sociologie
Waarden: een waarde is een impliciete of expliciete opvatting van een individu, sociale groep, collectiviteit of samenleving over het wenselijke. Waarden zijn centrale, algemene opvattingen om het individuele, het groeps- en maatschappelijke gedrag te bepalen en te beoordelen. Waarden zijn bijgevolg richtinggevend als maatstaf voor het gedrag van zowel de individuele leden als van een sociaal systeem.

Normen: op basis van waarden worden concrete normen uitgewerkt die het mogelijk maken om normerend en sanctionerend op te treden ten aanzien van de naleving van de centrale waarden in een samenleving of een ander sociaal systeem.

Het is duidelijk dat normen concreter en specifieker zijn dan waarden. We onderscheiden de volgende gradaties in normen:
 Gebruiken: zijn normen voor het sociaal handelen die relatief weinig belangrijk worden geacht en bijgevolg alleen aanleiding geven tot lichte vormen van sanctionering.
 Zeden: hebben betrekking op zaken die het functioneren van de samenleving in belangrijke mate beïnvloeden, en dus ook aanleiding geven tot zwaardere vormen van sanctionering.
 Rechtsregels: rechtsnormen bezitten een vorm van dwang, die door de meerderheid van de bevolking wordt erkend en aanvaard.