ü De gespeelde
: Concrete invuling van een concreet persoon
Bv. De ene moeder is de andere niet
ü De voorgespeelde
: Formele voorschrift
Bv. Datgene wat men vindt in de wetgeving
Men spreekt ook van roldistantie
= je komt in situatie waar je je hoort te gedragen maar waar je jezelf eigenlijk niet
goed bij voelt.
Bv. Je wordt papa maar je bent er eigenlijk nog niet klaar voor
Vreemdheid gaat vaak gepaard met angst!
Oplossing: Rol geeft zekerheid. Zonder rol zitten we vol angst van elkaar. Als we
niet meer weten wat de rol is van de vrouw, het kind, …enz.
: de plaats die een individu aanneemt ten aanzien van anderen
: duidt aan hoe iemand zich verhoudt tot anderen
: ieder individu bekleedt tal van sociale posities en speelt derhalve verschillende
rollen
: zijn altijd relationeel Bv. Moeder = relationeel begrip t.a.v. iemand anders
Bepaalde sociale positie is altijd ten aanzien van de
betrokkene (Bv. kind) maar ook in ogen van anderen (Bv.
Wetgever)
ROLSEGMENT
Rol moeder is geheel van gedragsverwachtingen die horen bij de som van verschillende rolsegmenten
Bv. papa, staat, kind, …
Opm. : Met positie gaat het dit keer over een verhouding, maar niet over hoger/lager
: Sociale verhouding = min of meer stabiele patronen van interacties
Gedragsverwachtingen die horen bij een rol, kunnen soms in conflict komen met gedragsverwachtingen van een andere rol.
Bv. Vader die tegelijkertijd onderwijzer is van zijn kind, kampt met een extern rolconflict. Ook het kind zelf kampt met een extern rolconflict.
Interne conflicten
Als de gedragsverwachtingen horend bij één en dezelfde rol tegenspraken bevatten.
Bv. Politieagent die tegelijkertijd voorkomend, vriendelijk en beschermend moet optreden tegenover burger, terwijl hij de ‘orde’ moet handhaven
Het geheel van rollen dat iemand vervult, geeft dat individu een welbepaalde sociale identiteit.
Sinds ’40: Minder vaste rollen (? Man >< Vrouw ?)
Hoe vager je eigen identiteit, hoe onzekerder
Hoe meer onzekerheid buiten
Hoe onzekerder en vager de sociale samenleving !!
® Bv. Rol van man/vrouw
Als je weet welke rol je hebt, dan weet je wie je bent en weten ook de mensen rondom je welke rol jij hebt en hoe ze met jou moeten omgaan.
Dat interacties zeer fragiel en gemakkelijk verstoorbaar zijn, wordt in sociologische theorie ook wel duidelijk gemaakt met het begrip “dubbele contingentie” (= ‘dubbele onbepaaldheid’)
è We zijn immers nooit zeker over de reacties van anderen, en zij zijn niet zeker over onze reacties.
è Met hoe meer we zijn, hoe groter de onzekerheid
Bv. Begroetingen; Moet ik nu een hand geven, een kus of volstaat een knik?
Gelukkig, worden interactiedeelnemers, bij hun pogingen om het probleem van de ‘dubbele contingentie’ op te lossen, geholpen door sociale routine.
è Ze volgen meestal voor-gevormde gedragspatronen of roll
Waarom?
1) Omdat we deze rollen aangeleerd hebben en zij deel uitmaken van onze persoonlijkheid, en vooral
2) Omdat wanneer we rollen volgen, we veel minder inspanningen moeten doen om interacties aan te knopen en in stand te houden
Alleen als interactiedeelnemers rollen spelen, kunnen ze het ‘dubbele contingentie’-probleem oplossen, d.w.z. de voor sociale interacties kenmerkende onzekerheid verkleinen.
De sociale rol
= geheel van tamelijk precieze gedragsverwachtingen die horen bij individuen die bepaalde sociale positie bekleden.
Eduard T. Hall heeft zich vooral bezig gehouden met de functie van het lichaam bij e opbouw van sociale interacties en onderscheidt vier zones van persoonlijke ruimte:
Belangrijke opmerking:
Mensen van verschillende culturen hebben andere gewoonten op het gebied van persoonlijke ruimte, maar wat wel hetzelfde blijft is dat men de ruimte opdeelt in 4 concentrische cirkel
INTIEME RUIMTE
30 cm
De zone waar enkel die personen worden toegelaten
waarmee men zeer intieme relaties onderhoudt.
Bv. relaties tussen geliefden, ouders, kindere
PERSOONLIJKE RUIMTE
1 m
Normale afstand waarbinnen men interacteert met vrienden en goede bekenden.
Er is een zekere intimiteit, maar lichaamscontacten zijn strikt gelimiteerd.
SOCIALE RUIMTE
4 m
Deze afstand wordt meestal gerespecteerd bij uiteenzettingen voor een groter publiek
Wanneer in gewone interacties de persoonlijke ruimte van individuen wordt ‘binnen gedrongen’, zullen zij trachten die terrein terug te winnen met allerlei middeltjes, gaande van een afkeurende blik tot een elleboogstoot.
Besluit: Ruimte-indeling verduidelijkt de orde
Even een mooi overzichtje:
We zagen dat individuen beschikken over een heleboel hulpmiddelen om interacties aan te knopen, in stand te houden of ordelijk laten verlopen:
1) Ze interpreteren voortdurend het gedrag en de uitingen van de ander, om er zo goed en zo kwaad als het kan op te kunnen reageren (maar dat is een erg inspannende bezigheid)
2) Ze vermijden genante voorvallen door zich zo gunstig mogelijk voor te doen (impression management), en laten talloze dagelijkse contacten door ‘beleefde inattentie’ vlot verlopen.
3) Ze maken voor zichzelf het leven dragelijk door naast de ‘front region’ een ‘back region’ in te stellen, waar de interacties wat losser verlopen
4) Ze respecteren een persoonlijke ruimte
5) Ze bakenen interacties duidelijk af (bracketing)
6) Ze gebruiken clichés
7) Het belangrijkste hulpmiddel zijn de sociale rollen
= Ieder individu laat met één korte blik blijken dat hij de aanwezigheid van de opmerkt, maar vermijdt om gebaren te maken die de ander zou kunnen beschouwen als opdringerig.
ð Het is een wijze van handelen die we zeer vaak en bijna onbewust toepassen, maar die van groot belang is voor ons dagelijkse leven.
Door de beleefde inattentie geven mensen elkaar toe toch heel wat te kennen
Bv. Lift Beleefde inattentie in versterkte mate!!
Hoe belangrijk is nu die beleefde inattentie?
Dat kan je opmaken uit situaties waar deze regel wordt overtreden.
Bv. Als iemand (vreemd) je zit aan te staren, voel je je meteen al wat bedreigd.
Een groot deel van wat we vriendelijkheid, etiquette, tact noemen bestaat uit handig ontwijken wat voor de ander, of voor zichzelf, pijnlijk of gênant is.
Men ontwijkt bepaalde onderwerpen, of als ze dan toch ter sprake komen, maakt men er zich van af met enkele clichés.
Tact
= wederzijdse garantie die interactiedeelnemers elkaar geven
‘Ik zal niet spreken over dingen die onaangenaam zijn voor jou, als jij niet spreekt
over de dingen waaruit mijn zwakheden zouden kunnen blijken.’
Bv. Geen zotte gezichten trekken wanneer iemand iets vertrouwelijk vertelt
Minimum aan empathie vertonen
In sommige gevallen (Hostessen, diplomaten) worden de lichaamsuitdrukkingen en gebaren onderworpen aan een buitengewoon hoge graad van beheersing.
= impressiemanagement
