COUNSELING

• Vb. hartpatiënten ‘life stress monitoring program’: maandelijks telefonisch contact met verpleegkundige gedurende één jaar met thuisbezoek bij hoge stressscore, bestaande uit voorlichten, geruststellen, wijzigen medicatie, … → lager sterftecijfer
• ! Maar hoger % hoger opgeleiden in interventiegroep
• Vb. M-HART trial: groter risico op nieuw infarct in interventiegroep
• ! Mogelijk verpleegkundigen onvoldoende opgeleid voor dergelijke begeleiding

TRAINING IN STRESSMANAGEMENT

• Meta-analyses van effect van psychosociale en psycho-educatieve interventies voor hartrevalidatie
• Combinatie lichaamsbeweging en voorlichtingsprogramma
• Positieve conclusies: minder kans op overlijden en recidive, positieve effecten op bloeddruk, cholesterol, …
• Recurrent coronary prevention program
• Gericht op mannen na hartinfarct met type-A-gedrag
• Gedurende 4,5 jaar, hartrevalidatie met al dan niet management van type-A gedrag
• Half zo groot risico op volgend infarct na management type-A gedrag
• Depressie verhoogt risico op infarct of recidive, nog geen afdoende evidentie dat interventie gericht op depressie risico verlagen
• Vb. 7 sessies gedragstherapie → minder opnamen met cardiale symptomen
• Vb. ENRICHD-onderzoek: interventie van max. één jaar
• Cognitief-behavioristische groepstherapie
• Sociale ondersteuning, sociale vaardigheidstraining
• Antidepressiva
• Teleurstellende resultaten: lagere niveaus van depressie, maar geen verschil in overleving
• ! Gebruikelijke zorg niet voldoende verschillend van interventie + deelname aan interventie niet optimaal

INFORMATIEVERSTREKKING OF PRAKTISCHE HULP?

• Psychisch lijden kan verminderd worden door informatie, al dan niet specifiek gericht op het psychisch
• lijden. Informatie over:
• Aard van de ziekte/behandeling
• Hoe om te gaan met ziekte/behandeling
• Hoe gedrag veranderen om risico op ziekte/verergering ziekte te verkleinen
• Voortdurend op de hoogte houden van progressie van de aandoening en behandeling
• vb. informatie over chemotherapie, rondleiding in kliniek, gelegenheid vragen te stellen → vermindering psychisch lijden kankerpatiënten
• Controle door informatie versus baat bij vermijdende coping en troost
• Ziekte met slechte/dodelijke prognose: wijze waarop ‘slechtnieuwsgesprek’ gebeurt heeft implicaties voor omgaan met prognose en aanvaarding ervan
• Vb. geluidsbandje van slechtnieuwsgesprek → beter onthouden van de informatie, meer zelfvertrouwen bij inlichten familie
• ! Niet voor alle patiënten gunstig: groter aantal gevallen van ernstige depressie
• Informatie over manier waarop men emotioneel kan omgaan met medische ingrepen kan gunstig effect versterken
• Toepassing nieuwe technieken, vb. computergestuurde interventie voor vrouwen na diagnose borstkanker, in combinatie met verpleegkundige ondersteuning: minder depressie en angst
• Voorlichtingsprogramma’s kunnen van invloed zijn op de stemming Vb. hartpatiënten: informatiepakket Heart manual en telefonische gesprekken met verpleegkundigen
• Gevoel van controle over de ziekte vergroot
• Angst omtrent gezondheid op lange termijn verkleind
• Leven niet door ziekte laten beperken

TRAINING IN STRESSMANAGEMENT

• Omgaan met stress
• Probleemoplossing: externe problemen voorkomen, minimaliseren
• Cognitieve herstructurering: identificeren en onderzoeken van stress veroorzakende gedachten
• Ontspanning: verminderen van fysiologische arousal
• Strategieën effectief tijdens wachten op diagnose, behandeling en omgaan met emotionele stress van leven met chronische ziekte

HIV/AIDS

• Programma 10w voor stressmanagement: omgaan van hiv positief zijn → minder angst en depressie
• ! Omgaan met onzekerheid testuitslag: wachten op resultaat na programma kan gepaard gaan met toegenomen angst wegens
• Programma 3m training in effectieve coping: psychisch lijden verminderen van mensen met hiv
• Andere strategieën naargelang veranderbaarheid van de stressor → afname van stress en toename zelfredzaamheid
• Verzorgers van mensen die hiv-positief zijn: stressmanagement met betrekken van de patiënt is effectiever dan individueel werken met verzorgers

KANKER

• Programma voor stressmanagement (gezondheidsvoorlichting, technieken voor stressmanagement en alternatieven voor algemene coping) → stemmingsverbetering na onmiddellijk na interventie en na 6m
• Stressmanagement → afname depressie en toename ‘vinden van voordelen’, zoals ten volle leven, positieve levenskeuzen, waardering voor leven, … vooral vrouwen met vooraf relatief geringe mate van optimisme
• Adjuvante psychotherapie ter ontwikkeling van positieve en actieve omgang met de ziekte en problemen
• minder psychisch lijden (angst en depressie)

HARTPATIËNTEN

• Interventies effect op angst en depressie
• Psychisch lijden van familie en vrienden van de patiënt: individueel gerichte stressmanagement versus op partner gericht (vb. info over ziekteproces, verwachtingen ten aanzien van zieke partner, uiten van gevoelens, …) → beste resultaten voor de gezinsinterventie: minder psychisch lijden, betere therapietrouw, sterkere betrokkenheid bij werk en sociale activiteiten

ONDERZOEKSTHEMA

• Mindfulness based cognitive therapy:
• Accepteren van gevoelens en aandacht richten op ‘hier en nu’
• Vooral effectief bij terugkerende depressies, niet na tweemaal ingrijpende gebeurtenis
• In vergelijking met medicatie: na MBCT ruim 50% geen terugval, na medicatie 40%
• Alternatief voor medicatie? (niet significant) beter dan antidepressiva
• Andere mogelijke terreinen: onverklaarde lichamelijke klachten en palliatieve zorg

SOCIALE ONDERSTEUNING

• Invloed van zelfhulpgroepen van mensen met verwante gezondheidsklachten, vaak geleid door professionele hulpverleners
• Vb. zelfhulpgroep borstkanker (opbouwen ondersteunende relaties, uiten van emoties, confrontatie met angst voor de dood, …) → minder depressie en angst
• Jaar durende wekelijkse zelfhulpgroep borstkanker → afname traumatische stresssymptomen, betere stemming, minder –verdringing negatieve stemming, minder impulsief, agressief gedrag
• Ook effectief in niet-Westerse setting, vb. Iran
• Zelfhulpgroep voor borstkanker → verbeteren van angst, hulpeloosheid/wanhoop, depressie, verwarring
• Zelfhulpgroep voor mensen die hiv-positief zijn of een dierbare verloren hebben (problemen rond overlijden, uiten van gevoelens, hervatting van eigen leven) → minder psychisch lijden en verdriet
• Zelfhulpgroep voor verslaafden (vb. AA): vooral effectief in samenwerking met professionele hulpverlening
• AA in België: 240 groepen, 3900 deelnemers. Naast alcohol, ook drug-, gok- en medicijnverslaafden en groepen voor familieleden
• Deelname zelfhulpgroep als AA: één keer per week, gedurende verschillende jaren
• Nood aan intensievere samenwerking tussen zelfhulp en professionele hulp
• Werkzame bestanddelen:
• Gelijkwaardigheid
• Herkenning
• Praktische en sociale hulp
• Hoop
• Informatievoorziening
• Eerlijker tegenover lotgenoten?