Item gefilterd op datum: december 2012

- zienswijze van Marx te simplistisch

→ 3 dimensies van stratificatie

1. economische dimensie: klasse = groep mensen met gelijke levenskansen

2. sociale dimensie: status = mate van sociaal prestige dat een individu of groep toevalt

3. politieke dimensie: partij (macht) = groep van individuen die samenwerken omdat zij een gemeenschappelijke achtergrond hebben, of gemeenschappelijke doelen of belangen → kunnen klassengrenzen overschrijden

- Klasse= een groep van mensen die in eenzelfde verhouding staan tot de productiemiddelen

→ theorie in 5 stappen

1. Economische grondslag van sociale klasse

→ klassen gedefinieerd door de mate waarin hun leden delen in de middelen waarmee welvaart van een maatschappij wordt opgeleverd

=> pre-industriële maatschappijen: landeigenaars en landbewerkers

=> moderne industriële maatschappijen: kapitalisten en proletariaat

↓ → verkopen arbeid aan

bezitten productiemiddelen kapitalisten

2. Polarisatie (Verelendung)

• Transitionele klassen: boeren, middenstanders …= klassengroepen die nog zijn overgebleven uit een vroegere periode met een andere productiewijze
• Uitbuiting door afroming meerwaarde
• (zelf)vervreemding
• Concurrentie leidt tot oligopolievorming

3. Klasse-an-sich & Klasse-für-sich (objectieve en subjectieve klasse)

→ discrepantie tussen objectieve klassencondities en subjectieve besef dat mensen hebben van hun positie in het klassesysteem

=> vals bewustzijn: proletariaat beseft niet wat hun belangen zijn

=> zelfbewustzijn zal groeien volgens Marx en proletariaat zal zich verenigen tot georganiseerde zelfbewuste klasse

4. Klassenstrijd

→ belangentegenstelling tussen de kapitaalbezitters en de proletariërs zou volgens Marx uitlopen op een klassenstrijd

=> revolutie: proletariërs hadden immers niets te verliezen

=> leiden tot klassenloze maatschappij

5. Klassenloze maatschappij

→ revolutie-idee centraal in Marx’ maatschappijopvatting: waar het in een klassenmaatschappij om gaat is de strijd om schaarse hulpbronnen die mensen begeren of nodig hebben

=> geschiedenis is relaas van de strijd tussen deze groepen over de beschikkingsmacht

- sociale stratificatie = sociale gelaagdheid

→ meest geprivilegieerden in de bovenste laag en minst geprivilegieerden in de onderste laag

- niet alle ongelijkheden hangen samen met sociale stratificatie

→ belangrijkste en meeste problematische vormen van ongelijkheid wel

- 4 basissystemen van stratificatie

1. Slavernij

= systeem waarin individuen in persoonlijk dienstverband staan en letterlijk eigendom zijn van anderen

→ historische, juridische, godsdienstige en economische verschillen gaven aanleiding tot 3 onderscheiden slavernijsystemen

a) Britten, Amerikanen, Nederlanders en Denen: geen wetten, weinig begaan met slaven

b) Spaanse en Portugese systeem: wetten die verhouding regelen, erkenning van geestelijke behoeften van de slaaf

c) Franse systeem: geen wetgeving, wel katholieke principes van Spaanse en Portugese systeem

2. Kastensysteem

= homogene sociale eenheid, waarvan wordt aangenomen dat zij uit verwanten bestaat; erfelijk lidmaatschap; hiërarchische positionering; endogamie; restricties

→ reïncarnatie

→ buiten indische context: stratum waarin men geboren wordt en niet uitgeraakt

3. Standen

= Europees feodaal systeem: bestaat uit strata met verschillende verplichtingen en rechten, waarvan sommigen bij wet waren vastgelegd

→ hoogste: aristocratie

→ tweede: clerus

→ derde: gewone volk

=> individuele mobiliteit tussen de standen mogelijk

4. Klassen

= verschillen van de drie andere types

1. grenzen tussen sociale klassen zijn vaag en kunnen gemakkelijk worden overschreden

2. klasse wordt verworven: sociale mobiliteit groter dan bij andere types

3. gebaseerd op economische verschillen

4. sociale verhoudingen onpersoonlijk en grootschaliger

VERGELIJKING TUSSEN STRATIFICATIESYSTEMEN

- grondslag van de klassenverschillen: economisch

1. upper class: grote vermogens

2. middle class

3. lower class

Kunnen niet zomaar ingepast worden in de bureaucratie:

→ lange wetenschappelijke opleiding

→ behoren tot gemeenschap van experts

→ zijn op hun vakdomein de enige die met kennis van zaken kunnen beoordelen

→ grote autonomie

=> in bedrijven die met professionals werken: administratief en beleidsmatig gaan ze bureaucratisch te werk, maar laten ruimte voor autonome activitaiten

- gatekeepers: op grond van hun professionele kennis kunnen zij beslissen wie blijft en wie niet

- consulting bureaus: vormen vaak kleine dienstverlenende bedrijven

- Japan is geen zaligmakende economische grootmacht

→ er wordt een groot aantal werkuren geklopt en intensief gewerkt

= grootste reden waarom Japan zo ontwikkeld is

→ achting van de ondergeschikte voor de superieuren

= er is dus wel hiërarchie

=> Weber legt te veel nadruk op de piramidale gezagsstructuur, de strikte bevelslijn en de onpersoonlijkheid in de interacties

- Japan ongelofelijk snelle industriële ontwikkeling toegeschreven aan specifieke karakter van de Japanse ondernemingen:

→ 'bottom up' besluitvorming

→ jobrotatie

→ gebonden aan het bedrijf

→ bedrijf zorgt voor alle aspecten van het leven

- Weber: macht is geconcentreerd aan de top: een organisatie is een piramide

→ Robert Michels = leerling van Weber

- Oligarchie: bestuur is in de handen van weinigen

→ hoe groter en hoe meer gebureaucratiseerd een organisatie wordt, des te meer de macht geconcentreerd wordt in de handen van een klein aantal mensen die hoge posities bekleden

= onvermijdelijk aspect van grote organisaties

=> democratie: spanning tussen tendens naar bureaucratie en tendens naar democratie

→ democratie: participatie van de massa

→ moet georganiseerd worden

→ democratische partijen nemen leiding

→ ontwikkeling van bureaucratische partijmachines

- maar: machtsongelijkheid komt niet enkel voor in grote organisaties

→ kleine ondernemingen: strakkere controle

→ grote ondernemingen: ondergeschikten meer gezag, superieuren hebben geen tijd voor de controle van al het werk, vertrouwen ondergeschikten een deel van hun gezag toe

- onrealistisch te denken dat ambtenaren die jarenlang een bureau delen niet een meer persoonlijke relatie aangaan

- Peter Blau: studie van informele relaties in een overheidsinstelling

→ regels omzeilen: netwerk van loyaliteiten ontstaat onder gelijke ambtenaren

→ primaire groep relatie

=> kunnen problemen beter aan + meet initiatief en verantwoordelijkheid

- informele netwerken ook hoger niveau van bureaucratische instellingen

→ managers aan de top: belangrijk voor machtsstructuur dat ze goede contacten hebben

- letterlijke betekenis: regering door ambtenaren

→ negatieve connotatie: inefficiëntie, verspilling, werk creëren uit het niets

= een zichzelf versterkend proces

→ sociologisch perspectief: neutraal

= interactiemodel dat gekenmerkt wordt door grote zorgvuldigheid en een precieze, efficiënte administratie

- Webers bureaucratiebegrip: gulden middenweg tussen negatieve en positieve connotatie

→ bureaucratische gezagsverhoudingen zijn onmisbaar om het hoofd te kunnen bieden aan de eisen van grootschalige sociale systemen

→ historische en vergelijkende aanpak

=> ideaaltype: abstracte beschrijving die bedoeld is om bepaalde kenmerken van de werkelijkheid te accentueren

= verhelderende denkconstructie

=> kenmerken:

1. gezagshiërarchie

2. geschreven neerslag

3. voltijds en gesalariseerd

4. strikte scheiding

5. geen controle over de productiemiddelen

- effectiviteit van de bureaucratie: zeer rationeel en efficiënt interactiepatroon dat om enkele redenen niet gemist kan worden

→ strikte taakverdeling: beslissingen worden genomen op basis van algemene criteria

→ taken enkel verricht door daartoe opgeleide ambtenaren: verhoogd competentieniveau

→ salaris: vermindert corruptie

→ vakbekwame mensen: verkleint risico op verwerven van posities op grond van familieverwantschap

=> hoe meer een organisatie dit ideaaltype nadert, hoe effectiever deze is in het realiseren van haar doeleinden

→ maar: routine, onpersoonlijke aanpak, gebrek aan creativiteit en emotionele voldoening, zelfdiscipline: prijs die we betalen voor technische effectiviteit van de organisaties

- Organisatie: grote vereniging van mensen die met elkaar onpersoonlijk interacties onderhouden om specifieke doeleinden te bereiken

→ ontworpen: uitgedacht met oog op vervulling van bepaalde doelen

<-> meeste sociale systemen: in traditionele wereld gebaseerd op gewoonte

- waarom nodig?

→ wij zijn afhankelijker van elkaar

→ netwerk van interdependenties