Item gefilterd op datum: december 2012

1^e aanleg:

1. rechtsingang op tegenspraak
   1. beginsel: partij neemt initiatief
   2. de eiser brengt de zaak voor de rechter en stelt een eis/vordering en de verweerder (verdedigende partij) kan een tegenvordering instellen
   3. ordering (=eis) voor de rechter brengen

c.i. dagvaarding: processtuk dat door de gerechtsdeurwaarder wordt betekend (aangetekend zodat je niet kan zeggen dat je de brief niet hebt ontvangen)

c.ii. verzoekschrift: griffier roept de partijen op via een gerechtsbrief om te verschijnen op de zitting die de rechter bepaalt

c.iii. vrijwillige verschijning: partijen stellen een verklaring op die ze op een vastgestelde inleidingszitting voorleggen aan de rechter

1. inleidende zitting
   1. partijen verschijnen in persoon of hun vertegenwoordigers (advocaat) voor de rechter (in fiscale zaken zijn de vertegenwoordigers de accountant of bedrijfsrevisor en in sociale geschillen de afgevaardigde van een vakbond)
   2. er zijn korte debatten mogelijk op inleidende zitting
   3. meestal wordt de zaak niet op de inleidende ritting behandeld
2. conclusies
   1. geschreven akte waarin partij eis of verweer formuleert
   2. vermeldt de middelen waarop de eis gebaseerd is
   3. een tegenvordering is mogelijk
   4. wordt de in staat stelling van een zaak genoemd
3. instaatstelling
   1. vaststellen pleitdatum (=rechtsdag)
   2. partijen komen zelf overeen over een aantal en termijn voor de conclusies, die vervolgens worden bekrachtigd door de rechter
4. terechtzitting
   1. pleidooien: gebeuren openbaar (uitz. zedezaken), partijen moeten niet zelf aanwezig zijn
5. uitspraak
   1. na de pleidooien worden de debatten gesloten = de RB trekt zich terug voor beraad
   2. de uitspraak van de rechter is dan uitiendelijk binnen een maand na het sluiten van de debatten, gebeurt eveneens openbaar, is gemotiveerd  vonnis= beslissing van lagere RB arrest= beslissing van een hof
   3. gezag van gewijsde:

c.i. beslissing is bindend voor de partijen

c.ii. rechtsmiddelen kunnen nog worden aangewend (beroep of verzet of cassatie)

c.iii. de RB wordt geacht juist te zijn, en is dit ook

c.iv. relatief gezag van gewijsde= uitspraak is bindend voor die partij (in particular)

c.v. absoluut gezag van gewijsde= als het het GW-hof is bijvoorbeeld = erga omnes

1. kracht van gewijse

d.i. uitspraak is definitief

1. rechtsmiddelen:
   1. verzet (als je niet komt opdagen zal er een verstek zijn = uitspraak terwijl je er niet bent, verzet is dan wanneer je wel komt en je gaat naar dezelfde rechtbank)
   2. hoger beroep (geen algemeen rechtsbeginsel, de appellant is de eiser in hoger beroep en de geïntimeerde is de verweerder in hoger beroep
   3. cassatie (gaat om de interpretatie, en het kan dus dat je doorwerzen wordt naar een rechtbank van het zelfde niveau, maar ergens anders)
   4. = middelen die de wet aan de partijen of aan derden toekent om een nieuwe beslissing te verkrijgen in een geschil waarin een rechter reeds uitspraak heeft gedaan
   5. gewone: verzet en hoger beroep, kan door de verliezende partij worden aangevraagd, heeft een schorsende werking: er mag niks worden uitgevoerd tot de nieuwe uitspraak)
   6. buitengewone: voorziening in cassatie, derdenverzet, herroeping van gewijsde(echt heeel uitzonderlijk)

- recht op een eerlijk proces

• recht van toegang tot een rechter
• openbaarheid v. terechtzitting opdat er controle kan zijn (met uitzondering van zedezaken)
• openbaarheid v. uitspraak : de rechter moet eigenlijk elk vonnis/arrest openbaar uitspreken maar in burgerlijke zaken gebeurt dit soms niet
• motivering van uitspraak : de rechter moet op alle zaken antwoord kunnen geven (dus als iemand 10 punten heeft om te verdedigen zal de rechter op al deze 10 punten een antwoord moeten geven)
• onafhankelijkheid en onpartijdigheid : onafhankelijkheid wil zeggen dat er geen schijn mag zijn dat de rechter afhankelijk is van de UM (cfr: spaghettiarrest)
• verbod van rechtsweigering: als een zaak voor een RB wordt ingeleid moét die RB deze aannemen
• uitspraak binnen een redelijk termijn : als een zaak bijzonder lang is mag je hem opwerpen en een strafvrmindering aanvragen waardoor iemand in bepaalde zaken wel schuldig kan worden verklaard en geen straf krijgt
• recht op dubbele aanleg: belangrijk hierbij is dat de nieuwe RB de zaak volledig vanaf 0 weer zal bekijken
• recht op verdediging = advocaat
• recht op verdediging-tegenspraak = recht op weerlegging van tegenspreken
• recht op uitvoering van bindende vonnissen en arresten: maatregelen opdat het vonnis wordt uitgevoerd (bv geld krijgen) maar dit wordt heel vaak niet uitgevoerd!

- strafrechtelijke immuniteit

• onschendbaarheid van koning (burgerrechtelijk en strafrechtelijk), minister en parlementsleden
• bepaalde personen zijn beperkingen gesteld aan rechtsvervolging

1^e aanleg:

• Vredegerecht
  • alles ≤ 1 860,00 euro
  • “huis-tuin problematiek”
  • een aantal toegewezen bevoegdheden, ongeacht hun bedrag zoals huurconflicten, onteigening, erfdienstbaarheden, voogdij, …
• PolitieRB
  • voor overtredingen (≠wanbedrijf≠misdaad) = misdrijven die bestraft worden met gevangenisstraf van 1 tot 7 dagen en/of met een geldboete van 1 tot 26 euro
  • alle misdrijven inzake verkeersovertredingen en verkeersongevallen
• RB van de 1^e aanleg: kent 4 afdelingen(/kamers)

1. JeugdRB: voor jongeren tot 18 jaar

 is dit nog wel relevant? hoe weten we op welke leeftijd een kind geestelijk ontwikkeld is om de ernst van hun daden in te kunnen zien?

2. BurgerlijkeRB: voor burgerlijke zaken die >1860,00 euro waard zijn

3. CorrectioneleRB (in volksmond: strafrechter):

• voor wanbedrijven: bestraft met 8 dagen tot 5 jaar gevangenisstraf en/of geldboete van minimum 26 euro
• voor ‘gecorrectionaliseerde misdaden’: misdaden die ‘omlaag’ worden getrokken door verzachtende omstandigheden

4. StrafuitvoeringsRB: legt géén straf op, maar stelt de vraag over hoe een straf moet worden uitgevoerd (zie: overvolle gevangenissen) + geen beroep, alleen cassatie

• ArbeidsRB
  • alle geschillen die betrekking hebben op het arbeidsrecht en het socialezekerheidsrecht
• RB van Koophandel: conflicten bij handelaars  let op dat deze betwisten wel boven de 1 860 euro moet zijn
• ArrondissementsRB
  • doet uitspraken over bevoegdheidsgeschillen, dus als er discussie bestaat over naar welke RB er gegaan moet worden

2^e aanleg:

• Hof van Beroep
  • beroepsRB voor vonnissen die in eerste aanleg geveld werden door de RB van koophandel of RB van 1^e aanleg
  • kent ook verschillende kamers, naargelang de RB waar het eerste vpnnis werd uitgesproken
  • alleen 1^e aanleg voor ministers die misdrijven tijdens hun ambt gepleegd hebben
• Arbeidshof
  • beroepsRB voor vonnissen die in eerste aanleg geveldd werden door de arbeidsRB
• Hof van Assisen
  • wordt samengesteld op het moment dat er een misdaad gebeurt
  • wordt een jury samengeroepen bestaande uit 12 mensen
  • kan ook zijn voor politieke misdrijven en drukpersmisdrijven, maar dit komt eigenlijk helemaal niet meer voor (vb politiek: vive la republique roepen terwijl koning speech geeft vb drukpers: persvrijheid verbieden)
  • de jury wordt wel bijgestaan door het hof die uitleg kan geven, en ze bepalen samen de strafmaat
  • er is geen beroep mogelijk, alleen cassatie

cassatie:

• Hof van Cassatie: spreekt geen nieuw oordeel uit, en is daarom geen 3^e oordeel maar er zijn maar 2 redenen voor het bestaan van dit hof:

× overtreding van de wet

× procedurefouten: alles wordt in de vuilbak gegooid als een vormvoorschrift niet na is geleefd

buitenbeentje:

• Hof van Justitie

× hoogste RB van de EU
× verzekert de eerbiediging van het recht bij de uitlegging en toepassing van Europese Verdragen
× houdt geen rekening met feiten maar legt uit hoe wetten zouden moeten worden nageleefd = prejudiciële vragen
× nietig verklaren van bepaalde EU rechtshandelingen (ex tunc nietigverklaring)
× behandeling van beroepen tegen lidstaat die verdragsverplichtingen niet nakomt

bijzonder instelling:

• Hoge Raad van Justitie

× is geen RB

× is een instelling op zich (sui generis)

× hebben 2 doelstellingen namelijk:

• externe controle op algemene werking rechtelijke macht dmv adviezen
• stellen het examen op die rechters moeten nemen

• kanton (187): een verzameling van enkele gemeenten en/of gedeelte van een gemeente, vrederechter
• gerechterlijk arrondissement (12):
  • rechtsgebied van de RB van 1^e aanleg
  • zijn verschillende kantons tesamen
  • is in 2012 van 27 naar 12 arrondissementen gegaan, maar de gebouwen bestaan nog steeds, dus de hervorming was enkel bedoelt om beter op mekaar af te kunnen stemmen
• provinciaal:
  • hof van assisen
  • sluit aan bij de gekende grenzen (1 per provincie + 1 voor het administratieve arrondissement van Brussel Hoofdstad)
• ressorten (5):
  • hoven van beroep en arbeidshoven
  • Luik, Brussel, Bergen, Gent, Antwerpen
• vanaf 2014 komen er ook 12 familierechtbanken
• federaal:
  • Hof van Cassatie
• supranationaal niveau:
  • Europees Hof vd Rechten vd Mens
  • Internationaal Gerechtshof
  • Internationaal Strafhof
  • Hof van Justitie vd EU
  • Benelux Gerechtshof

2) materiële bevoegdheid

= publiekrechtelijke rechtbanken (GW hof en RvS) + privaatrechtelijke

a. Inleiding

Om dit thema in te leiden kijken we eerst even naar de rechterlijke macht:

• organiek aspect: welke rechtbanken zijn er
• jurisdictioneel: wie is bevoegd om recht uit te spreken? Hier hebben we een dualisme en we spreken van een objectief en subjctief contentieux:
  • subjectief: rechten die elk subject heeft: behoren tot gewone hoven en rechtbanken

ook hier kunnen we onderscheid maken tussen burgerlijke en politieke rechten:

• politieke rechten: houden verband met de uitoefening van de soeverniteit en kunnen aan een administratief college worden toebedeelt
• burgerlijke rechten: private rechtsbetrekkingen tussen particuliere, vrijheidsstraffen, fundamentele rechten en vrijheden
• objectief: burger-overheid geschillen (vraagstukken over legaliteit): administratieve rechtscolleges. De overheid heeft een discretionaire bevoegdheid, dwz: hij moet beslissen in naam van het algemene belang = een oppurtuniteitsbeginsel

b. Controle op de naleving van het recht: gewone hoven en rechtbanken

organisatie

-structuur

• zittende en staande magistratuur

zittend: rechters: zij spreken recht

staand: OM = openbaar ministerie (=parket)

• zijn geen rechters
• hebben een hulpfunctie
• bepalen we er voor de rechtbank gebracht gaat worden
• kan seponeren = besluiten een zaak niet naar de rechtbank brengen
• geven advies in burgerlijke zaken en leggen de rechtbank een goede naleving op
• procureur des Konings = OM bij RB 1^e aanleg

arbeidsauditeur = OM bij arbeidsRB

substituten = hulpkrachten van de arbeidsauditeur en procureur des Konings

procureur generaal = OM in hoven van beroep

• er bestaan ook enkele federale procureurs, die handelen over zaken die buiten 1 rechtsgebied gaan
• ≠onderzoeksrechter! Een onderzoeksrechter is een zittende magistraat
• verschil tussen zittende en staande: een rechter wordt benoemd door de wetgevende macht, ter bescherming, voor het leven benoemd, heeft een gebied toegekend <-> procureur is afzetbaar als die iets fouts heeft gedaan
• verschil in positief en negatief injunctie recht: OM mag niet beïnvloed worden maar ministers hebben positief injunctie recht waardoor ze kunnen vragen om een bepaalde zaak naar de rechtbank te brengen. Ze hebben geen negatief injunctie recht, wat wilt zeggen dat ze een onderzoek niet stop kunnen zetten
• in sommige rechtbanken lekenrechters: zijn vakbondvertegenwoordigers en werkgeversvertegenwoordigers om indien nodig steun te geven aan de beroepsmagistraat
• in het hof van Assisen hebben we ook een jury die misdaden behandelen. Zij beslissen uiteindelijk of iemand schuldig is, de rechter helpt alleen maar en kan geen uitspraak doen over de straf

- hiërarchie, territoriale en materiële bevoegdheid

- bevoegdheidsverdeling van de rechtscolleges

de omvang van de structuur is zodanig groot omdat er behoefte is aan eigen procedures voor bepaalde takken van het recht  we spreken van een bevoegdheidsverdeling

• territoriale bevoegdheid: bepaalt over welk grondgebied een bepaalde rechtbank rechtsmacht heeft
• materiële bevoegdheid: bepaalt over welk domein, welk soort zaken een bepaalde rechter kan oordelen:
  • burger, koophandel, strafrecht
  • misdrijven: overtredingen (gevangenis tot 7dagen, altijd bij politieRB), wanbedrijven (7dagen tot 5 jaar, correctionele RB), misdaden (>5jaar, hof van Assisen)

Werking in de tijd

• niet-retroactictief: geen terugwerkende kracht
• in principe gemaakt voor de toekomst, tenzij er een vervaldatum is
• garanderen rechtszekerheid: les posterior derogat anteriori

Werking in de ruimte

• normen met territoriale toepassing: gelden voor alle rechtssubjecten binnen het territorium waarvoor de overheid bevoegd is (verkeersregelement)
• normen met personele toepassing: geldt voor de betrokken personen, ongeacht waar zij zich op dat moment bevinden (recht om te huwen)

Recht vs. feiten

• feiten worden omgezet omwille van de rechtsvraag
  • feiten zijn de juridische interpretatie van de rechtsregel zelf
  • feitelijke interpretatie is de appreciatie van de loutere feiten
• rechtsregels moeten toegelicht worden opdat er loutere verduidelijking is en interpretatie alleen een bepaalde toevoeging heeft

Interpretatie

wie?

• wetgever zelf = authentieke interpretatie (enige bindende methode)
• rechter = rechterlijke interpretatie
• rechtsleer
• gewoonte: concrete vorm aan diverse toepasingen van rechtsregels

methodes?

• exegetische/grammaticale methode: letterlijke tekst: duidelijke teksten hebben geen interpretatie nodig
• systematische methode: een regel steeds zien in het geheel waartoe hij behoort (bv een kind in het BW is een persoon onder de leeftijd van 12 jaar)
  • uitzonderingen moeten beperkend worden geïnterpreteerd
  • uitzondering primeert op de algemen regel
  • a fortiori redenering: wat geldt voor deze situatie, geldt in grotere mate ook voor de niet-voorziene situatie
  • a contrario redering
  • analogische redenering
• wets- en rechtshistorische methode: zoeken naar verklaring in het verleden (bv kijken naar voorbereidende werken van de wet)
• sociologische methode: initiële opzet van de regel aanpassen aan de evolutie in de maatschappij, rekening houdend met de juridisch maatschappelijke en socio-economische ontwikkeling (bv in wetboek staat doorgang voor paard en kar, wordt nu gezien als de doorgang voor een tractor)
• teleologische methode: werkelijke bedoeling van de wetgever nagaan en het doel van een norm bekijken (bv: parlementaire voorbereiding)
• potius ut valeat: bij twijfel moet de norm zo geïntrepreteerd worden dat hij alleszins enig gevolg teweegbrengt
• beschermingsregel: bij twijfel moet de norm geïntrepreteerd worden in het voordeel van de zwakste partij

Deze tak is gemaakt omdat er in veel concrete situaties zowel publiek- als privaatrecht aan bod komt:

- socialezekerheidsrecht (publiek) + arbeidsrecht (privaat) = sociaal recht

- medisch recht, bouwrecht, informaticarecht, …..

- vrijwel alle afspraken en toepasselijke rechtsregels tussen 1 werkgever en 1 werknemer

- verzorgt rechtsverhoudingen tussen burgers die geen deel van het geweldmonopolie uitoefenen en waarbij er wel degelijk een onderscheid wordt gemaakt naargelang beroep of situatie

Heel belangrijk is het burgerlijk recht is het Burgerlijk Wetboek, opgedeeld in 3 boeken:

I: Personen- en familierecht

= rechten en plichten van een persoon binnen sociale en famililiale omgeving

• personenrecht: rechts- en handelingsbekwaamheid, naam, woonplaats, …
• familierecht: familienaam, afstamming, huwelijk, echtscheiding, … (zie later)

II: Zakenrecht (Goederen en verschillende beperkingen van eigendom)

= rechten die bepalen welke aanspraken rechtssubjecten kunnen maken op rechtsobjecten. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen allesomvattend zakelijk recht (eigendom) en beperkte zakelijke rechten (vruchtgebruik, erfdienstbaarheden, ..) In het boek worden ook zakelijke zekerheden vastgelegd

III: Familiaal vermogensrecht en Verbintenissenrecht (Wijze van verkrijgen van eigendom)

- familiaal: erfecht (=regels over de wijze waarop goederen bij de dood ve rechtspersoon overgaan naar andere rechtssubjecten) en huwelijksvermogensrecht

- verbintenissenrecht: vorderingsrechten die hete ene rechtssubject ten aanzien van de andere (of meerdere anderen) kan afdwingen (ook weer onderscheid algemeen en bijzonder verbintenissenrecht)

Het handelsrecht

= recht dat van toepassing is op de relaties tussen handelaars voor zover deze verband houden met hun beroep

- een handelaar is een persoon die hoofdzakelijk of aanvulend zijn beroep maakt van het stellen van daden van koophandel

- subtakken houden oa in: venootschapsrecht, faillissementsrecht boekhoudrecht, handelspraktijkenrecht

- handelsrecht is micro-economisch en houdt zich strikt bezig met privaatrechterlijke relaties tussen 2 handelaars (terwijl economisch recht macro-economische verhoudingen verzorgt)

Het arbeidsrecht

onderscheid tussen individueel en collectief:

- individueel: betreffende alle afspraken en toepasselijke rechtsregels tussen een werkgever en een werknemer

- collectief: betreffende relaties tussen werkgevers en werknemers als groep, waarbij ook het collectief arbeidsovereenkomst tot stand komt

Het consumentenrecht

= regels ter bescherming van consumenten tegen professionele handelaar, waarbij eigen interpretatiemethoden ten voordele zijn van de consument

• in geval van grensoverschrijdende problemen, bv: ongeval in het buitenland, trouwen met een buitenlander  welke wetten zijn dan van toepassing? wat is dan de rechtsorde?
• IPR is NR door een aanknopingsfactor: waar is die band?
• 3 belangrijke zaken:
  • naar welke rechtbank gaan we?
  • België is niet verplicht om Belgisch recht uit te spreken
  • de uitvoering van buitenlandse vonnissen

• volkenrecht
• regels over de verhoudingen tussen nationale staten
• internationaal gewoonterecht, diplomatiek recht, oorlogsrecht, klassiek verdragsrecht, recht van gouvermentale organisaties, …