= mix van deontologische ethiek (sterk op individueel niveau) en consequentialisme (sterk op beleidsniveau).
IDEE: Als rechten of waarden belangrijk zijn moeten ze als doel van het handelen worden genomen.
Realiteit: ze zullen slechts onvolkomen kunnen worden gerealiseerd. Dan komt het er op aan onze belangen, rechten en waarden te hiërarchiseren in functie van onze overtuigingen. We moeten dus constant afwegen!
Cijfer- en wetenschappelijke gegevens kunnen ons hierbij helpen zolang ze maar gecombineerd worden met specifieke ethische overwegingen.
- Overgedetermineerd: keuzes waarin uit één opzicht die beslissing beter is en uit ander opzicht een andere beslissing beter is.
- Ondergedetermineerd: keuzes waar bij men over onvoldoende informatie beschikt, keuzes onder onzekerheid
We gaan gemiddeld nut per capita maximaliseren, dus we elimineren de mensen met een laag nut. Dit is dus ook niet beter.
zijn ook weer 2 vbn. die utilitaristische theorie ok zouden vinden!
MAAR: deze 2 bovenstaande vbn. houden geen rekening met de verdeling van het nut + dat je met mensen/personen niet zomaar kan doen wat je wilt.
Je stoot op grenzen van deontologische aard (die onder water zitten in de ijsberg van het moraal)
- NOG EEN ANDER “PROBLEEM”:
Particularisme houdt in dat je bepaalde voorkeuren hebt. Dit is heel evident bij ons, we zouden mensen pas vreemd vinden moesten ze deze niet hebben.
Bijvoorbeeld een papa die zijn eigen kind zou redden in plaats van andere kinderen te redden. Het utilitarisme keurt deze actie af want voor hen is er universele gelijkheid.
=> leidt dus volgens hem tot de “Afschuwelijke Conclusie”
het is niet zo duidelijk als Bentham zelf dacht.
Voorbeeld1: Fragment in de Matrix
=> Kiezen tussen de realiteit en de pseudorealiteit door het nemen van ofwel de blauwe pil ofwel de rode pil. Nemo kiest ervoor werkelijkheid te zien, terwijl de andere ervoor kiest in pseudorealiteit te leven
Voorbeeld2: Nozick: The experience machine
=> Hersenen worden aangesloten op aantal elektroden en die kunnen de mensen aan machine geweldige ervaringen bezorgen, al is dit dus eigenlijk maar schijn. => Heel veel pleasure dus. Maar zou jij er gaan inzitten?
=> Nozick vraagt zich af wat voor leven we eigenlijk willen hebben?
Wij hebben weerstand nodig en willen iets overwinnen om ergens te geraken.
Voorbeeld3: Je hebt erfenis aan ’t eind van je dagen
Kind 1: gehandicapt
Kind 2: ambitie + talent om succesvolle langspeelfilm te maken
Kind 3: totaal tevreden
Volgens Bentham => alles maximaliseren naar kind 2 want die zal dan succesvolle film kunnen maken, veel geld verdienen en dat dan verdelen aan die andere twee kinderen.
Dit is heel onwaarschijnlijk dat mensen zo zullen denken bij hun erfenis.
=> HET UTILITARISME VANUIT INDIVIDUEEL STANDPUNT is dus niet altijd zeer waarschijnlijk en effectief!
HET UTILITARISME VANUIT COLLECTIEF STANDPUNT (vb. beleid/triage):
Voorbeeld1: als artsen zonder grenzen naar gebied van aardbevingen gaan, dan moeten dokters aan triage doen en kiezen we er sterft en leeft.
=> Hoe kunnen we het meeste mensen redden?
In dit geval: EXPOST MENSENLEVENS
=> Je ziet de mensen liggen en weet over wie het gaat. We gaan het misdadig vinden moest de dokter iemand anders redden i.p.v. dan jouw broer redden die daar ook ligt.
Voorbeeld2: als men begroting gaat opstellen, moet men middelen verschuiven van de één naar de ander. Je doet wederom aan triage.
=> Ze maken een soort van kosten&batenanalyse, ook al staan er mensenlevens op het spel.
In dit geval zijn het EXANTE MENSENLEVENS:
je bent met statistische levens (je hebt geen idee over wie het exact gaat) aan het spelen, aan het schuiven. Je geeft meer mogelijkheden aan de ene om te blijven leven ten koste van
Wij gaan de gevolgen bij mensen meten van acties/handelingen en dan hun pain/pleasure meten. De pijn moet geminimaliseerd worden, het plezier gemaximaliseerd.
= Antireligieuze theorie: er is geen god
= soort van psychologische theorie (hoewel psychologie nog niet bestond)
= universalistische theorie: iedereen houdt van pleasure en niet van pain.
Men gaat zorgen dat elk individu dit begrijpt en duidelijk maken zonder dat geloof/ongeloof erbij komt kijken.
ECONOMIE: In de economie gaan we ook nut maximaliseren, maar dit is niet hetzelfde als het maximaliseren van plezier.
Bij economie heb je bepaalde preferenties:
botsen op regels. Ze kijkt naar universele principes/regels waar we allemaal rekening mee houden en niet naar de gevolgen en de omstandigheden van het handelen.
Vb.1: Kantiaanse Ethiek
Vb. 2: politieke filosofie van Nozick, Rothard,…:
“een absoluut respect voor het eigendomsrecht moet een voldoende leidraad vormen voor de inrichting van de maatschappij en het morele handelen”
(deze visie gaat terug op Locke waar mens wordt gedefinieerd als eigenaar van objecten, maar ook van zichzelf)
2 procedures worden hierbij onderscheiden:
a) de theorie van oorspronkelijke toe-eigening definieert hoe op rechtmatige manier eigendomsverhoudingen kunnen worden ingesteld.
b) de theorie van de ruilrechtvaardigheid zegt hoe overdrachten van eigendom van de ene op de andere rechthebbende op een correcte manier dient te verlopen.
- KRITIEK OP DE DEONTOLOGISCHE ETHIEK (Sen):
Ze helpt ons niets vooruit in volgende situaties:
bij conflicten tussen diverse onvervreemdbare waarden
wanneer intrinsieke waarden door anderen worden geschonden.
Vb.1: een auto/telefoon van iemand lenen om iemands anders leven te redden ook al weet je dat de eigenaar absoluut respect voor eigendom eist.
Vb.2: Wat ga je doen als natuurbehoud in conflict komt met mensenrechten?
=> We moeten in deze gevallen waarden kunnen afwegen en een hiërarchie ervan kunnen opstellen
Wat gebeurt er met ethiek in de moderniteit:
* Premoderniteit: Aristoteles => wat is goede leven/geslaagd leven/goed mens? Leer van de 4 oorzaken waarbij Eidos en Telos (samen de MORFEI) het belangrijkste zijn. De telos ontwikkelen is een belangrijk onderdeel van het goede leven. Het ontwikkelen ervan gebeurd bijvoorbeeld in de Humaniora.
= BREDE ETHIEK
* Moderniteit: Er komt een beperktere vraag: Wat is de juiste keuze?
= SMALLE ETHIEK
* 2 stromingen/ethische theorieën die opzoek gaan naar een universele, objectieve en niet op religie gebaseerde gefundeerde moraliteit
1. UTILARISME: Bentham & Mill 2. DEONTOLOGIE: Kant
Voorbeeld 1:
Er komt een trein aan. Jij staat bij de wissel en je moet kiezen tussen 5 kinderen of 1 dikke man. => Meerderheid kiest om de kindjes te redden.
Bij herhaalde interacties en met beperkt aantal herkenbare mensen wordt samenwerken waarschijnlijker. Ze weten dat ze in de toekomst nog met elkaar zullen moeten samenwerken en dat niet-samenwerken de volgende keer dus anders zal worden afgestraft. Reputatie wordt belangrijk!
Vb. Grondstoffen op Antarctica: beperkt aantal landen in geïnteresseerd
=> kwamen gemakkelijk tot overeenkomst op exploitatie op te schorten.
Vb. Overbevissing: moeilijker tegen te gaan want heel veel vissers en moeilijker om dus een samenwerkingsakkoord af te sluiten.
* TIT FOR TAT-strategie: Je begint met coöperatie en doet in volgende zet hetzelfde als hoe de tegenpartij reageerde.
Door beroep op deze reciprociteitsnorm sluit ze nauw aan bij spontane ethiek van de meeste mensen.
MAAR: Een Tit for Tat strategie verliest van een systematische niet-coöperatieve speler aangezien ze terug op evenwicht van niet-coöperatie (NC) vallen. De opbrengst zal hoger zijn na x-aantal beurten voor NC-speler.
=> Als je niet wil onderdoen kies je voor de NC-strategie, maar dan win je als winnaar echter veel minder dan wat je had kunnen winnen bij samenwerken.
* SPELTHEORIE-strategie:
Het laatste spel is eenmalig dus we kiezen rationeel voor niet-coöperatie.
=> Achterwaarts redeneren (andere zal ook voor NC kiezen, dus moet ik in voorlaatste spel al voor NC kiezen enzovoorts) en ontstaat rollback-effect.
=> Men komt tot conclusie dat men bij het spel 1 ook al NC moet kiezen.
Werkelijkheid: er wordt meer coöperatief gespeeld dan men denkt.
Bij herhaalde spelen kiest men vooral naar het einde voor NC omdat het wantrouwen toeslaat.
* Frappant vb. van herhaalde spelen en het graag samenwerken van mensen: WO I en zijn stilzwijgende bestanden.
De soldaten van beide kanten schoten na een tijdje zodanig om te laten zien dat ze kunnen schieten, maar eigenlijk niet willen schieten om te doden.
“Oplossing” vd officiers: de troepen vaker roteren zodat er geen kans was tot coöperatie tussen de 2 partijen. Het aantal slachtoffers en de haat steeg!
* GROOTSTE PROBLEEM bij anonieme actoren blijft het wantrouwen.
Zijn er goede redenen waarom je voor eerlijk handelen zou kiezen?
1. Mensen die denken die denken dat ze niet betrapt kunnen worden bij oneerlijk handelen, vertonen hubris. Er is altijd wel iemand op de hoogte en men doet in media niets liever dan hoge pieten omver te doen vallen.
2. Mensen ruiken de berekening van mensen die alleen maar eerlijk handelen omdat het hen voordelen en goede reputatie oplevert. Hierdoor mislukt het.
Wie gewoon eerlijk handelt omdat het zo hoort zal ervoor worden beloond.
4. Conclusie
- Mechanisme van de onzichtbare hand werkt slechts bij minimale moraliteit.
- Mensen vinden een goede reputatie (wat anderen van ons denken) nog steeds belangrijk. We willen betrouwbaar zijn, vertrouwd worden en goed overkomen in het sociale leven en dus gaan we authentiek ethisch
De verhouding van de getallen in de beloningsmatrix bepalen in zekere mate het al dan niet-coöpereren:
Geval 1: De winst is heel groot als men voor samenwerken kiest en voor niet-samenwerken maar miniem veel groter => men gaat sneller samenwerken.
Geval 2: Het verschil in winst tussen coöpereren en niet-coöpereren is enorm dus men gaat er voor kiezen om niet te coöpereren.
