Basisproporties van de sociale interactie

Homans formuleert 5 basisproporties waarmee eenvoudige interacties en, bij uitbreiding, alle subinstitutionele interacties (interacties die niet verlopen volgens een voorgeschreven, door gegeven regels en normen opgelegd patroon) kunnen worden verklaard.

1. Stimuluspropositie: ‘Als iemand in het verleden het door een stimulussituatie uitgelokt gedrag van iemand werd beloond, dan zal de kans dat hij dit gedrag opnieuw verricht toenemen, naarmate de huidige stimulussituatie meer lijkt op die uit het verleden’. Stimuluspropositie omdat ze aangeeft welke stimuli een bepaald gedrag zullen uitlokken. Voorbeeld: als iemand een goed resultaat haalt in een wedstrijd, kans neemt toe dat hij bij een volgende soortgelijke gelegenheid opnieuw deelneemt.

2. Succespropositie: ‘Hoe vaker iemands gedrag belonend is voor een ander, nadat deze een bepaalde handeling heeft verricht, des te vaker zal de ander deze handeling verrichten’. Succespropositie omdat ze aangeeft hoe dikwijls een gedrag succes moet hebben opdat de betrokkene dit gedrag in de toekomst opnieuw zal verrichten.

3. Waardepropositie: ‘Hoe waardevoller de beloning die het gedrag van een ander voor iemand betekent, hoe vaker hij een gedrag zal vertonen dat dit lonende gedrag van de ander uitlokt’. Waardepropositie omdat ze aangeeft dat de frequentie van een gedrag niet enkel bepaald wordt door de waarschijnlijkheid van de beloning maar ook door de waarde ervan. Voorbeeld: meedoen met lotto (grote waarde van de eventuele beloning)

4. Deprivatie verzadigingspropositie: ‘Hoe vaker iemand in het recente verleden een beloning heeft ontvangen, des te minder waardevol wordt voor hem iedere verdere eenheid van die beloning’. De waarde van beloningen is afhankelijk van het verzadigingspeil dat de persoon heeft bereikt. (Deze en vorige propositie leiden tot de conclusie dat de frequentie van een gedrag dat beloningen oplevert waarvan men verzadigd is, afneemt.

5. Frustratie agressiepropositie: ‘Als iemands handeling niet de beloning ontvangt die hij verwacht, of als iemand bestraffing ondergaat die hij niet verwacht, dan zal hij verontwaardigd zijn, en in een toestand van verontwaardiging worden de resultaten van agressief gedrag als lonend ervaren’. Frustratie agressiepropositie omdat zij aanduidt dat de kosten/beloningenschaal waarop het individu zijn calculus in het verleden baseerde, niet meer klopt.

→ Basisproposities gelden in de eerste plaats voor de directe ruil (zonder tussenpersonen). Homans erkent dat zijn ruiltheorie nog niet helemaal in staat is om complexe sociale verhoudingen doorzichtig te maken en te verklaren. Men kan pas overstappen van het eenvoudige naar het complexe als het eenvoudige is verklaard.

Homans beperkt zich in eerste instantie tot de eenvoudige vormen van directe ruil. Aan volgende voorwaarden moet worden voldaan:

1. Een ruilrelatie wordt aangegaan en bestendigd, indien de relatie voor beide personen een betere behoeftebevrediging met zich meebrengt dan wanneer de relatie niet zou zijn aangegaan. Basis van betrekkingen met anderen = eigenbelang

2.Elke individu bepaalt de prioriteit van zijn behoefte grotendeels zelf, hij treft in zichzelf voorkeuren aan die niet cultureel bepaald zijn.

3.Elk individu heeft idealiter een volledig overzicht van, en inzicht in, de gegevens van de situatie waarin hij zijn behoeften wil bevredigen. Hij verkeert in een toestand van volledige informatie.

4.Geen persoon of groep mag eenzijdig de condities bepalen waaronder de ruilverhoudingen worden aangegaan. Wanneer dat wel het geval zou zijn, zou er geen sprake meer zijn van een ruilverhouding.

5. Er lijkt bij Homans geen tegenstelling te bestaan tussen het individuele belang en het algemene belang. Indien iedereen, handelend op grond van eigenbelang, ruilrelaties aangaat met anderen, dan levert dat maatschappelijke systemen op waarin de individuele vrijheid en het geluk van iedereen optimaal is.