Item gefilterd op datum: december 2012

Net zoals bij een obligatie kunnen we de prijs van een aandeel bereken door de toekomstige ontvangsten – voor aandelen de toekomstige dividenden per aandeel – te actualiseren. Die toekomstige dividenden zijn echter niet met zekerheid gekend zodat de waardebepalingen van een aandeel heel wat onzekerder is dan die van een obligatie.

 door die onzekerheid gebruikt men bij de berekening van de actuele waarde een discontovoet die gelijk is aan de marktintrestvoet + een procentuele vergoeding voor het risico (risicopremie). Opdat beleggers bereid zouden zijn om aandelen aan te kopen, moet de gemiddelde opbrengst ervan hoger zijn dan die van obligaties.

De risicopremie kunnen we eenvoudig toelichten. Onderstel dat een belegger de keuze heeft tussen 2 alternatieve beleggingen: een zekere opbrengst van 6% en een onzekere met ½ kans op een 12% opbrengst maar ook ½ kans op 0% => gemiddelde (verwachte) opbrengst is ook gelijk aan 6%.

In de praktijk stellen we vast dat de meeste individuen het eerste alternatief nemen.

• ze zijn risicoafkerig

het verschil tussen de verwachte (of gemiddelde) opbrengst die ze minimaal eisen om het tweede alternatief in aanmerking te nemen, en de opbrengst van het zeker alternatief noemen we de risicopremie.

Bijgevolg kunnen we de prijs van een aandeel of zijn beurskoers P schrijven als:

= het verwachte dividend voor na j jaren en d de discontovoet = de som van de geldende marktintrestvoet en de risicopremie. Het dividend voor het huidige jaar wordt niet opgenomen, we onderstellen dat het al uitgekeerd is.

Deze formule toont dat de beurskoersen afhankelijk zijn van verschillende factoren:

• Verwachte winsten: indien de beleggers optimistisch zijn over de evolutie van de winsten van de ondernemingen, dan zullen de verwachte dividenden en dus aandelenprijzen stijgen.
• Verwachte verliezen: dan zullen de beurskoersen dalen.
• Intrestvoetevolutie: een hogere intrestvoet resulteert in een hogere discontovoet en doet de aandelenprijzen dalen. Ook verhoogt een hogere intrestvoet de aantrekkelijkheid van alternatieve beleggingen zoals obligaties.
• Risicoperceptie: minder vrees voor risico’s doet de risicopremie en bijgevolg ook de discontovoet dalen en de beurskoersen stijgen.

Dit zijn fundamentele gegevens die de prijs van de aandelen bepalen.

De algemene evolutie van de aandelenkoers op een beurs wordt samengevat in een beursindex. Deze wordt berekend als een gewogen gemiddelde van de aandelenprijzen van een aantal belangrijke ondernemingen.

Voor de Europese beurzen wordt de Eurostoxx index opgesteld, gebaseerd op de koersen van de 50 grootste Europese bedrijven. Vermits aandelenprijzen sterk beïnvloed worden door de verwachte winsten, vormen deze beursindexen een belangrijke indicator voor de verwachte economische evolutie.

Wanneer koerstijgingen op zichzelf geïnterpreteerd worden als goed nieuws! dan stimuleren ze de vraag naar aandelen zodat de koersen stijgen. Dat wordt op zijn beurt beschouwd als goed nieuws en veroorzaakt een verdere toename van de vraag. Zo er kan als het ware een zelfvoerend proces van koersstijgingen op gang komen.

We spreken van een speculatieve zeepbel waarbij hoge en stijgende aandelenprijzen niet langer verantwoord zijn door de fundamentele gegevens.

Voor een individuele belegger doet het er niet toe hoe de toekomstige prijs tot stand komt. Indien hij verwacht dat die prijs voldoende hoger zal zijn dan de huidige prijs, is het voor hem rationeel het aandeel te kopen en het na een jaar terug te verkopen.

Een obligatie geeft aan de houder het recht op een jaarlijkse intrestvergoeding en op de terugbetaling van de hoofdsom op het einde van de looptijd.

De hoofdsom = nominale waarde van de obligatie

Jaarlijkse intrestopbrengst = de coupon = nominale waarde van de obligatie * de contractueel voorziene of couponintrestvoet (die gewoonlijk gelijk is aan de intrestvoet op het tijdstip van uitgifte)

De prijs van een obligatie op een later ogenblik (de beurskoers) = actuele waarde van de nog resterende betalingen.

Zie vb. p 299

• Als de marktintrestvoet stijgt boven de coupointrest => De prijs van de obligatie is gedaald beneden haar nominale waarde.
• Als de intrestvoet zou gedaald zijn beneden de couponintrestvoet, dan zou de obligatieprijs tot boven de nominale waarde gestegen zijn.

De obligatieprijzen zijn bijgevolg afhankelijk van de evolutie van de intrestvoet. Zij nemen af bij een stijging van de intrestvoet en nemen toe bij een intrestvoetdaling! Het effect van de intrestvoetwijzigingen op de obligatieprijzen is groter naarmate de looptijd van de obligaties langer is.

We voeren nu de omgekeerde berekeningen uit:

We bepalen het rendement (r) van die obligatie op dat ogenblik als de discontovoet waarbij de actuele waarde van de te verwachten betalingen gelijk is aan de huidige prijs.

Een daling van de obligatiekoers komt dan overeen met een stijging van het rendement, en maakt het beleggen in obligaties aantrekkelijk.

Zie vb p 500

Hoeveel dient een individu nu te betalen om in de toekomst een bepaald bedrag te ontvangen? We spreken van de actuele of tegenwoordige waarde van een in de toekomst te ontvangen som.

Vb. een individu zal nu 100 euro moeten betalen om volgend jaar 108 euro te krijgen: 108 euro volgend jaar is voor hem nu 100 euro waard. (bij een intrestvoet van 8%)

We bepalen de actuele waarde A_n als het bedrag dat we nu moeten beleggen aan een intrestvoet i, om na n jaar een gegeven bedrag te verkrijgen.

De formules om actuele waarden en slotwaarden te berekenen, zijn dan ook elkaar inverse. Schrijf het bedrag dat je verkrijgt na een belegging gedurende n jaar als S, en stel de actuele waarde ervan voor als A_n

De berekening van de actuele waarde van een in de toekomst te verwerven bedrag staat bekend als het actualiseren of verdisconteren van dat toekomstig bedrag. De gebruikte intrestvoet noemen we ook de discontovoet.

• De actuele waarde van een bepaalde geldsom is kleiner naarmate de beschikbaarheid ervan zich verder in de toekomst situeert.
• De actuele waarde van een toekomstig bedrag daalt bij een stijging van de gebruikte discontovoet.

De slot- of eindwaarde van een hoofdsom die gedurende een bepaalde periode belegd wordt tegen een intrestvoet i, is een belangrijk begrip uit de financiële economie. We veronderstellen dat het intrestinkomen steeds opnieuw belegd wordt = herbelegd

Vb als je 100 euro belegt met 8% intrest (i = 0,08): 100 + (1+0,08) = 108

• Dit is de slotwaarde na 1 jaar.

Wanneer we de hoofdsom voorstellen door A, kunnen we dit meer algemeen herschrijven als:

De slotwaarde na 2 jaar is dus:

S₂ = S₁ + intrest op S₂

 S₂ = S₁ (1 + i)

 S₂ = A (1 + i)²

zoals blijkt, weegt zelfs een klein intrestvoetverschil op termijn zwaar door in de omvang van de slotwaarde.

Om de prijs van obligaties en aandelen te bepalen, moeten we bijgevolg de waarde van deze toekomstige betaalstromen kennen. De prijzen worden bepaald door vraag en aanbod.

Banken spelen sinds lang een cruciale rol in het financiel intermediatieproces.

Ze trekken financiële middelen (= fondsen) van spaarders aan, plaatsen die op een depositorekening en gebruiken ze om leningen toe te staan aan investeerders. Deze deposito’s functioneren als (giraal) geld.

Als vergoeding voor deze financiële prestaties, rekenen de banken een hogere intrestvoet aan op hun leningen dan de intrest die ze betalen op hun deposito’s.

Spaarmiddelen vinden niet alleen hun weg naar obligaties, aandelen en deposito’s bij banken, maar ook in de beleggingsfondsen. De beleggingsfondsen kopen met de hun toevertrouwde spaarfondsen verschillende types van aandelen of obligaties, of van beide. We noemen dat een portefeuille. De beleggers delen niet alleen in de intrestopbrengsten en dividenden van de portefeuille van beleggingsfondsen, zij delen eveneens in de daaraan verbonden risico’s. toch biedt het samenbrengen van middelen (het zogenaamde poolen) van vele spaarders in een gezamenlijk beleggingsfonds de mogelijkheid om de risico’s beter te spreiden.

In het intermediatieproces treden nog tal van andere financiële instellingen op. Zo kunnen spaarder zich contractueel engageren tot het betalen van jaarlijkse bijdragen aan pensioenfondsen of van verzekeringspremies aan verzekeringsmaatschappijen en zich op die manier indekken tegen risico’s van inkomensverlies op de oude dag, bij overlijden, bij ongevallen enz.

Aandelen zijn deelbewijzen in het kapitaal van een onderneming. Zij vertegenwoordingen een fractie van de eigendom en geven recht op deelname in de winst.

In tegenstelling tot de intrestopbrengst bij een obligatie, is een winstdeelname, ook dividend genoemd, variabel. Ze is afhankelijk van de ondernemingsresultaten.

Aandelen zijn dus risicovoller dan obligaties!

zoals houders van obligaties hebben ook bezitters van aandelen er belang bij om hun aandelen te kunnen omzetten in geld. Ook voor aandelen gebeurt dat op de secundaire markt.

Obligaties zijn schuldcertificaten die (veelal) terugbetaalbaar zijn op een bepaald tijdstip en aan de houder periodiek een intrestvergoeding garanderen. Model staat de overheidsobligatie die uitgegeven wordt door de overheid ter financiering van begrotingstekorten. De terugbetalingstermijn is veelal lang en de houder ontvang jaarlijks een intrestbetaling.

Bij obligaties geschiedt de overheveling van fondsen van spaarders naar ontleners op het ogenblik dat de obligaties uitgegeven worden op de zgn primaire of emissiemarkt.

Het voordeel is dat ze gemakkelijk verhandelbaar zijn. De uitlener kan gemakkelijk zijn vordering terug omzetten in geld.

De verhandeling van obligaties gebeurt op de zgn secundaire markt (effectenbeurs).

De intrest neemt typisch toe met de looptijd van de obligatie. Ook risicopremies verhogen de intrestvoet. Die premies vormen een vergoeding voor het kredietrisico, dat is het risico van niet-betaling.

In de realiteit zijn er naast obligaties tal van andere vormen van schuldtitels in omloop (kasbons,…). Markten waarop schuldtitels met een initiële looptijd van meer dan 1 jaar verhandeld worden, worden gezamenlijk aangeduid met de term kapitaalmarkt. Schuldtitels met een kortere looptijd, bv schatkistcertificaten uitgegeven door de overheid en enkel toegankelijk voor financiële instellingen, zijn meer liquide en maken deel uit van de geldmarkt in ruime betekenis van het woord.

De coördinatie van sparen en investeren verloopt niet vanzelf. Spaarders en ontleners moeten elkaar kunnen vinden, ook vergen de onderhandelingen over de voorwaarden van de leningen,… heel wat tijd en middelen.

Financiële instellingen verlenen tal van diensten om het coördinatieproces te vergemakkelijken. Ze verzamelen de spaarmiddelen van een massa cliënten en lenen die uit aan gezinnen, ondernemingen en de overheid. ook maken ze het mogelijk dat de termijn van de beleggingen korter is dan die van de leningen.

Het verlies van niet-terugbetaalde leningen wordt gespreid over de ganse groep cliënten van de bank zodat de impact op een individuele cliënt miniem is.

De financiële instellingen fungeren als tussenpersonen op de financiële markten. We noemen ze ook financiële intermediairs.

Mede dankzij hun bekendheid bij het publiek kunnen grote ondernemingen die geld nodig hebben, zich rechtstreeks richten tot het spaarderspubliek.

Wanneer iemand een onderneming wenst op te richten moet hij de nodige middelen vinden om in nieuwe kapitaalmiddelen te investeren.

Dit kan vb door beroep te doen op andere bronnen vb familieleden, vrienden, de bank… = derden

Een lening bij derde gaat meestal gepaard met de belofte om intrest te betalen voor het gebruik van het geld en om de ontvangen som terug te betalen op een afgesproken tijdstip = vervaldag.

Ook mogelijk: geld van een derde in ruil voor een deel van de toekomstige winsten van de onderneming. In dit geval wordt de derde mede-eigenaar en deelt dus in het bedrijfsrisico.

het financieel systeem vervult een onmisbare rol bij de coördinatie van de beslissingen tot sparen en ontlenen.

Het aanbod van financiële middelen komt van de spaarders. Indien zij deze fondsen rechtstreeks uitlenen, verwerven ze een vordering – veelal in de vorm van een schuldbrief of schuldcertificaat. Spaarders kunnen hun spaarmiddelen ook onrechtstreeks ter beschikking stellen door ze te deponeren bij een bank. In ruil worden ze houder van een deposito.

De vraag naar financiële middelen gaat uit van particulieren, de overheid en ondernemingen. In het algemeen zijn investeringen de drijvende kracht achter de vraag naar financiële middelen.

De intrest = de prijs van een lening maw de prijs die de ontlener betaalt aan de uitlener om tijdelijk over financiële middelen te kunnen beschikken.

De intrestvoet wordt gewoonlijk uitgedrukt als een percentage van de ontleende hoofdsom per tijdseenheid.

Door de lening kunnen gezinnen, ondernemingen,… hun consumptie opdrijven in afwachting van een hoger inkomen later. Hierdoor zijn ontleners bereid meer terug te betalen dan het geleende bedrag.

Volgende figuur stelt de markt voor financiële middelen voor. Op de horizontale as staat het bedrag aan financiële middelen, op de verticale as de prijs ervan, nl de intrestvoet.

Vermits lenen duurder wordt naarmate de intrestvoet hoger is, daalt de hoeveelheid gevraagde financiële middelen met de intrestvoet De vraag naar financiële middelen is bijgevolg negatief geïnclineerd.

Omgekeerd maakt een hoge intrestvoet sparen aantrekkelijker  de aanbodcurve voor financiële middelen is positief geïnclineerd daar het aanbod toeneemt bij een stijging van de intrestvoet

Naast de intrestvoet bepalen ook andere factoren de vraag naar en het aanbod van financiële middelen. Toegenomen investeringsopportuniteiten, belastingsvoordelen voor particuliere investeringen… doen de vraag naar fin middelen stijgen.

• de vraagcurve verschuift naar rechts en de evenwichtsintrestvoet en het leningenvolume nemen toe.

een toename van het aanbod van financiële middelen (bv nieuwe belastingsvoordelen voor spaarders) verschuift de aanbodcurve naar rechts

• De intrestvoet daalt en het leningenvolume stijgt.

We beschouwen eerst een fictieve economie waarin spaarders-beleggers 2 alternatieven hebben: vermogen aanhouden in de vorm van geld of in de vorm van obligaties.

De markt van financiële middelen valt hier samen met de obligatiemarkt.

De som van de vraag naar geld en obligaties van de beleggers stellen we voor door

Het aanbod van beide vermogensvormen is gegeven:

In evenwicht zijn beide aan elkaar gelijk

 M_V + B_V = M_A + B_A

 M_A – M_V = B_V - B_A

Aan een aanbodoverschot op de ene markt beantwoordt dus een vraagoverschot van dezelfde omvang op de andere markt en visa versa. De intrestvoet waarbij de geldmarkt in evenwicht is verzekert dus ook de gelijkheid van vraag en aanbod op de obligatiemarkt.

In realiteit hebben spaarders-beleggers naast geld de keuze tussen meerdere beleggingsvormen: obligaties en termijnrekeningen met verschillende looptijd, aandelen, onroerende goederen,…

Voor leningen op diverse termijnen komen er specifieke intrestvoeten tot stand:

• Aan de vraagzijde worden deze intrestvoeten bepaald door het rendement van de investeringen die ermee worden gefinancierd, en door de wijze waarop de overheid haar tekorten financiert.
• Aan de aanbodzijde worden ze bepaald door het afwegen door de beleggers van de intrestvoeten, die gewoonlijk stijgen met de termijn van de lening, tegen de duur waarvoor de uitgeleende fondsen niet beschikbaar zijn. (vorderingen kunnen voor hun vervaldag worden verkocht, maar de prijs ervan schommelt over de tijd. De waarde van een vordering voor haar vervaldag is dus onzeker.)

Het monetair beleid heeft in de eerste plaats invloed op de markt voor kortlopende rekeningen.