Item gefilterd op datum: december 2012

Engeland (18^de eeuw) = De arbeidsmarkt bij wet volledig vrijgemaakt

• Landlopers en armen konden vrij verplaatsen en gingen in de steden in de industrie werken
• Levenslange arbeidscontracten werden afgeschaft

 Migratiegolf van het platteland naar de steden en de fabrieken (19^de eeuw)

Brussel = Ontwikkeling bloeiende industriële sector gericht op finale consumptie

Kledingnijverheid veranderd drastisch op 50 jaar tijd

• Ver doorgedreven arbeidsdeling
• Overschakeling van kleding ‘op maat’ naar ‘confectie’
• Introductie naaimachine

Gevolg? Kostprijs van kleren daalde aanzienlijk door de deregulering van de arbeidsmarkt
> Gildensysteem en levenslange arbeidscontracten werden afgeschaft

3. Een nieuwe productiewijze en nieuwe productieverhoudingen, het machinisme

Machinisme = De machine speelt in het productieproces van de fabriek nu een determinerende en geen complementaire rol

Gevolgen van machinisme

• Koopman-ondernemer investeerde slecht in variabel kapitaal (Grondstoffen en afgewerkte producten)
• Stoommachine vertegenwoordigde nu vastkapitaal
• Onderhoudskosten van machines liepen hoog op

 Er moet bespaard worden op de productiefactor arbeid

Introductie van de machine = In de textielsector verliep dit moeizaam. Arbeiders verzetten zich
Vb. Vernieten van de jennies door de arbeiders (Engeland) Revolte/Luddisme

Concurrentie tussen traditionele huisnijverheid en mechanisering in de fabrieken
> Autonomie van de arbeiders ging verloren

Proletarisering = Het proces van toenemende loonafhankelijkheid

Income pooling = Verschillende bronnen van inkomsten werden gecombineerd
> Om aan de proletarisering te ontsnappen

Arbeid aantrekkelijk maken

• Hoger loon
• Fabrieken hebben open ruimten: Binnen en buiten lopen
• Kinderen of vrouwen brachten het middagmaal
• In de pauze op café
• Werkuren varieerden naargelang het seizoen
• Maandagvieren
• Truckstelstel

Maandagvieren = Er werd ’s maandags minder land gewerkt

Truckstelsel = De lonen werden in natura uitbetaald met goederen uit de winkel van de fabriek of van de ploegbaas
> Arbeiders bouwden zo schulden op en konden de fabriek niet verlaten

Invoering power loom = Het met stroom aangedreven weefgetouw dat het einde betekende van de huisarbeid voor wevers

Kinder- en vrouwenarbeid = Een noodzaak voor gezinnen en een kostenbesparing voor de werkgevers, vanwege de lagere lonen

1. Spectaculaire groei van de arbeidsproductiviteit

Productiviteit = Meet de per eenheid variabele productiefactor, namelijk arbeid

Inverse productiviteit = Hoeveel man-uur er nodig zijn om één eenheid van een bepaald product voor te brengen

Meting via BBP of BBP/Man-uur = Wordt gebruikt om de productiviteit van verschillende sectoren samen te berekenen
> Statistieken zijn in geldeenheden uitgedrukt

MAAR met gebruik van vaste prijzen kan men de invloed van dalende marktprijzen van de verschillende goederen ten gevolge van de productiviteitsstijging niet uitschakelen

Oplossing? Indices
> Ze meten enkel de evolutie

Nadeel? Sommige industrieën komen er niet in voor
> Kleding, leder, hout, papier, chemie, … Evenmin als de thuisarbeid

Globale index = Deze wordt bekomen door een stelsel van wegingcoëfficiënten die in de tijd variëren aangezien ook het relatieve gewicht van de sectoren veranderd doorheen de tijd

Drie factoren verklaren de snelle ontwikkeling van de industrie in onze gebieden

1. Aanwezigheid van grondstoffen en proto-industrie
   België gespecialiseerd in vlas en wollen stoffen, katoen zorgde voor industrialisatie
2. Productieve,bloeiende landbouwsector
   Overschakeling drieslagstelsel naar vruchtwisselstelsel, invoer aardappel
3. Aanwezigheid van kapitaal
   Société Générale de Belgique (Willem I) Eerst langlopend krediet die het mogelijk maakte grotere projecten te financieren

Mechanisatie (1815) = De introductie van de stoommachine in de industriële productie
> Textiel- en metaalindustrie

Continentale Blokkade opgegeven = Mechanisatie in andere sectoren na de val van Napoleon

Koning Willem I

• Voerde een industrie gerichte politiek, die de afzet va steenkool in de Nederlanden afschermen  Protectionisme
• Zocht naar betere middelen op kapitalen te verzamelen voor de opkomende industrie
• Richtte eerste zakenbank op = Algemeene Nederlandsche Maatschappij ter Begunstigde van de Volksvlijt

Gebroeders Cockerill = Lieten na de opheffing van de Continentale Blokkade machines uit Engeland komen en ze bouwen de metaalsector uit in het Luikse en scheepsbouwwerven in Antwerpen (Cockerill Yards)

4. Ongelijkmatige geografische spreiding

Industrialisatie België = Vrij intens, maar vrij ongelijkmatig verspreid

• Begin 19^de eeuw: Wallonie (De as Luik-Charleroi)

Met uitzondering haven Antwerpen en mechanisatie katoenindustrie in Gent, was er nog veel huisnijverheid in Vlaanderen.

• Eind 19^de eeuw: Twee industriële assen zichtbaar in België
  1) Verticale as van Antwerpen over Brussel naar Charleroi (ABC-as)
  2) Horizontale as, het steenkoolbekken van Luik naar Charleroi
• Bouw van spoorwegen en kanalen

Gevolg industrialisatie = Verstedelijking door daling tewerkstelling platteland, opkomst fabrieken in steden

Uitvinding stoommachine (Newcomen  Watt) = Toepassing in katoenindustrie en steenkoolmijnen (Welwater wegpompen en veel dieper graven)

Steenkool = Essentiële grondstof voor de industriële revolutie

• Particulieren Belangrijkste brandstof
• Industrie Brandstof en hulpstofvoor het vervaardigen van gietijzer en staal

Spoorwegen = Vormden samen met de ijzerindustrie de tweede duurzame pijler van de industriële revolutie (Eerste spoorweg (1835): Mechelen-Brussel

Katoen = Sterker dan vlas en veel beter bestand tegen vocht dan wol

Vraag naar katoen steeg

• Door een sterke stijging van de bevolking eind 18^de eeuw
• Legeruniforms en –tenten

Engeland = Invoer van katoen werd belemmerd door protectionistische maatregelen. Ze maakten zelf hun katoenen stoffen
> Goedkoop katoen ingevoerd uit Afrika en Zuidelijke Staten van de USA (Katoenplantages met Afrikaanse slaven)

Tweemaal winst voor Engeland

• Handel in Afrikaanse slaven
• Productie en de handel in afgewerkte stoffen

Uitvoer van katoen = Naar overzeese gebieden, later ook naar meeste Europese landen
> Katoen werd in echte factories/cotton mills vervaardigd dankzij de jennies

Keerpunt in de wereldeconomie = Europa voerde nu minder in van het Verre Oosten en voerde meer uit

Lieven Bouwers (1769-1822) = Industrieel spion die de mule Jenny smokkelde van Engeland naar Gent en werd daarvoor ter dood veroordeeld door de Britten
> Reactie Engeland = Alle handel met Frankrijk werd verboden

Continentale Blokkade = Embargo Napoleon op Britse producten
> Afzet van Bouwers was verzekerd (Produceerde voor het Napoleontische leger)

Mule Jenny = De eerset met stroom aangedreven spinmachine

(Embargo = Verbod om goederen aan een land te leveren om zo te protesteren tegen wat dat land doet of juist nalaat)

Spectaculaire groei van industriële productie in Engeland in drie sectoren: Katoen, Steenkool, ijzer

Factory = Het ontstaan van de moderne fabriek lag aan de basis van deze speculatieve groei
> Eerste moderne fabriek eind 18^de eeuw (Lancashire)  Katoenfabrieken/Cotton mills
> Eerst met waterkracht dan met stroom
> Het weven en spinnen vond niet meer thuis plaats

 Eerste technologische innovatie

Vliegende schietspoel p35

Proto-industrie = Een vorm van industriële revolutie  Voorbereiding op de IR

• Vlaanderen Vlas en linnennijverheid/Wol
• Gent en Ieper: Laken
• Brussel, Oudenaarde, Doornik Tapijten
• Luik Metaalindustrie/Wol

Productie in 18^de eeuw = In ambachtelijke ateliers in steden/ bij boeren thuis volgens systeem van putting out

Putting out = Een groothandelaar of koopman-ondernemer leverde grondstof en haalde de afgewerkte producten tegen een stukloon op om ze op de binnenlandse markt of in het buitenland te verkopen

Voorbeeld
Adam Smith’s “An inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations”, waarbij hij uitlegt hoe arbeidsdeling in een speldenmanufactuur de productiviteit opdrijf, een bron van ‘wealth’

Op het platteland vormde het gezin de economische basiseenheid

Autonomie = Gezinnen waren vrij in het bepalen van begin-einde en tempo van het arbeidsproces, maar dit was zeer relatief door het lage loon die ze er maar voor kregen

Gedurende industrialisatie = Arbeidsverhoudingen zoals fabriekarbeid, wever betaalt voor arbeid en niet voor product, haalde grondstof bij ploegbaas.

“Travail à façon” = Eindproduct moest aan standaarden voldoen

Manufactures =Grote ateliers zonder machines, artisanale wijze met hand en gereedschap
> Andere vorm van proto-industrie

• Eerste stap naar een andere arbeidsorganisatie  Arbeid en specialisatie
• Ander vorm van verloning  Uurloon ipv stukloon

Industriële revolutie = Overgang van agrarische naar industriële maatschappij ging gepaard met andere verschuivingen:

• Politiek vlak Vestiging burgerlijke democratieën
• Landbouw Nieuwe technieken/gewassen
• Demografisch Demografische transitie

Hobsbawm spreekt over ‘Age of revolution’ (1789-1848), deze twee data stellen het dubbele karakter van de revolutie voor, politiek en economisch.

1789: Franse revolutie & bouw eerste moderne fabriek in Lancashire.
1848: Bouw eerste spoorwegnet.

Industrious revolution = Een proces van graduele transformatie tijdens de eeuw voor de zogenaamde industriële revolutie
> Jan De Vries (1994)

De neolithische revolutie = De eerst economische revolutie in de geschiedenis van de mensheid
> Sedertdien is landbouw de belangrijkste bron van het bestaan van de wereld

Tweede belangrijke censuur in de economische geschiedenis = De overgang van een agrarische samenleving naar een industriële maatschappij (Eind 18^de eeuw)

Ontwikkeling van de industriële maatschappij in de 19e eeuw tot de ‘industriële revolutie’ in de 20^e eeuw.

Eerste industriële evolutie einde 18^de eeuw in Engeland
Tweede industriële evolutie einde 19^de eeuw