Er is een kloof tussen gemiddelde inkomens van ontwikkelde enerzijds en ontwikkelingslanden anderzijds. Bovendien is deze (groeiende) kloof intranationaal: ook binnen landen. Volgens Wolf is deze kloof (“Tiranny of History”) niet zomaar te overbruggen.
Diverse meters voor kritiek en interpretatie vatbaar:
- Aantal mensen in extreme armoede. In absolute termen dit decennium zo’n 1 à 2 miljard mensen. Relatief is het min of meer verbeterd (de bevolking stijgt ook). Er komt kritiek op de berekeningswijze, op data die te weinig betrouwbaar zijn.
- Gemiddelde inkomens per land (land per land vergelijken). De inkomenskloof groeit snel. Berekening aan de hand van de Gini-coëfficiënt: houdt geen rekening met het bevolkingsaantal). Vooral China en India spelen hier een belangrijke rol in. Maar: Wolf wil India en China niet uit de grafieken laten. Hij vindt ze nodig voor een evolutie van de armoede. Wolf geeft dus kritiek. De overheid krijgt mogelijkheden om maatregelen te nemen (middelen aan sociaal beleid spenderen), maar moet ook willen.
- Gemiddelde inkomens per land in verhouding tot de bevolking.
- Inkomens per huishouden: binnen landen zelf. Stijgende ongelijkheid. Maar: kritiek van Wolf: “problematische periode” (’89): economische crisis in India en Tienanmen-plein in China.
- Relatieve huishoudeninkomens: in verhouding tot wereldinkomen. Langetermijnperspectief: ongelijkheid stijgt tot 1970, maar daalt na 1970.
- Inkomen uit industriële lonen: volgens Wolf worden veel inkomens niet gerapporteerd/aangegeven en zitten dus niet in de grafieken.
Anti-globalisten
Tegen het globaliseringsproces als dusdanig (niet helemaal andersglobalisten dus)
o Protectionisten: vanuit sociaal-economische motieven: globaliseringstrend tegen gaan via ‘afschermen van’, ‘beschermen tegen’ buitenlandse invloeden.
o Nationalisten: vanuit politiek-culturele motieven: ze willen de soevereiniteit handhaven en nationale identiteiten beschermen tegen globalisering.
Andersglobalisten
Zij willen een ander soort van globalisering.
o Radicalen: willen het kapitalisme in de neoliberale orde radicaal omverwerpen om in de plaats een communistische/anarchistische samenleving te stichten.
o Hervormers: door overleg, democratische hervorming en debat willen ze de negatieve gevolgen van globalisering bijsturen.
Globalisering bevordert de ongelijkheid en armoede in de wereld: vertegenwoordiger hiervan is Castell.
Globalisering zorgt voor welvaart en vermindering van armoede: vertegenwoordiger hiervan is Wolf.
De opkomst van een informationeel, globaal kapitalisme is gekenmerkt door:
- gelijktijdige economische ontwikkeling en onderontwikkeling
- sociale inclusie en exclusie
- polarisatie in welvaartsdeling op een globaal niveau
- gedifferentieerde evolutie van de inkomensongelijkheid binnen landen (toch overwegend trend naar toenemende ongelijkheid)
- substantiële toename van armoede en extreme armoede wereldwijd en in zowel ontwikkelde als ontwikkelingslanden
Het kiezen van de vorm van calcularisering is niet vrijblijvend, maar het beleid steunt wel op de keuzes:
- categorisering verleidelijk/nuttig
- uitgangspunt voor sociaal beleid
- cultureel bepaald
- politiek gemanipuleerd
Bewijsmateriaal is altijd voor interpretatie vatbaar. In welke mate is de keuze van interpretatie ideologisch bepaald?
Ongelijkheid
Welvaart is ongelijk verdeeld over de individuen (inkomen, vermogen).
Polarisatie
Twee polen, met een steeds kleiner en onbelangrijk wordend midden. De kloof verbreedt en geeft aanleiding tot armoede.
Armoede
Diegenen die de macht hebben, zullen armoede omschrijven zoals het hen het beste uitkomt. De efficiëntste manier is het economisch niveau aanduiden per lid van een huishouden (wat ze zouden moeten verdienen).
Extreme armoede
Wie minder dan 50% heeft van de afgesproken normen/minimaal vermogen heeft is extreem arm.
Er kunnen een viertal processen onderscheiden worden in de sfeer van productieverhoudingen:
Individualisering van het werk
Proces waarbij de arbeidsbijdrage tot de productie voor elke arbeider individueel is omschreven. Nu: werk ad vitam is aan het verdwijnen, vast werk bestaat nauwelijks nog. Contracten duiden aan wanneer je ontslagen kunt worden (aan de hand van regels). Arbeiders worden gezien als permanente interimarissen. Om flexibiliteit van het bedrijfsleven te verzekeren. Ontslaan en terug aannemen wanneer nodig mogelijk maken.
Overexploitatie van arbeiders
Verwijzing naar een kader waarbinnen werkgevers en werknemers anders kunnen behandelen dan de vigerende normen op een bepaalde plaats op een bepaald moment voorschrijven. Verwijzing naar zwakke kaders, zwakke kansengroepen: sociale verworvenheden gelden voor hen niet meer en zij moeten onder de norm gaan werken.
Sociale uitsluiting
Autonome ontplooiing: maar hoe autonoom kun je je ontplooien onder een werkgever? Het gaat om vat krijgen op je leven. Een vaste betaalde job is een absolute noodzaak om uitsluiting te voorkomen. Dit heeft niet alleen te maken met individuen maar ook met regio’s en groepen: sommige regio’s laat men links liggen. Er zijn verschillende redenen waarom mensen geen vast werk kunnen krijgen (buiten de wil om om het hen te geven), bv. crimineel verleden.
Perverse integratie
Men stelt vast dat zich naast het formele circuit een hele sector zwartwerk ontwikkelt. Niet alleen drugshandel. De interdependentie tussen beide wordt zeer groot, met al dan niet (politieke) gevolgen. Dit is een belangrijke factor in de sociale dynamiek.
Op zoek naar welke sociale processen zich gaan manifesteren onder invloed van globalisering en hoe houden ze met elkaar verband? Wat is oorzaak en gevolg?
Er is een relatie tussen groei en levensstandaard. Het probleem is dat het een complexe materie is, moeilijk te meten en aan elkaar te koppelen. Wat laat je er in meespelen? Het concept ‘levensstandaard’ ken een enge invulling: prijzen en lonen; en een bredere invulling: fertiliteit, overlevingskansen, democratie, scholing, gezondheid, BNP.
