Item gefilterd op datum: december 2012

Het begrip “temperament” impliceert stabiliteit. Vele studies geven steun aan het idee van stabiliteit op lange termijn.

MAAR stabiliteit is meestal laag tot matig
 Grootste reden is dat temperament zichzelf ontwikkelt met leeftijd.
Bv. de betekenis van het activiteitsniveau verandert. Een actieve, wriemelende baby heeft de neiging heel opgewonden en oncomfortabel te zijn. Wanneer kinderen op zichzelf beginnen te bewegen, is het omgekeerde waar. Een actieve kruiper is meestal alert en geïnteresseerd in het exploreren, terwijl een inactieve baby dan angstig en teruggetrokken (verlegen).

Daardoor zijn predicties op lange termijn pas mogelijk van het 2^e levensjaar en later. Het is ook zo dat het temperament van kinderen zelden verandert van het ene extreme naar het andere.

2 – 3 jarige met angstige en negatieve, irriterende temperamenten die rustige, steunende parenting ondervinden, zijn beter in het managen van hun reactiviteit. Ze zijn meer geneigd om hun moeilijkheden gedurende de vroege schooltijd te doen dalen.

Er zijn vele factoren die een rol spelen bij stabiliteit:

• Ontwikkeling van biologische systemen
• Bewuste controle
• Opvoedingservaringen

Methoden:

• Interviews met of vragenlijsten voor ouders

Nadeel: subjectiviteit en vooringenomenheid van de ouders

Voordeel: correleren wel (matig) met gedragsobservaties

• Gedragsbeoordelingen door mensen die het kind kennen, zoals kinderdokters, leerkrachten, ...
• Rechtstreekse observatie door onderzoek

Thuis

• Nadeel: sommige gedragingen die men zou willen meten komen dan weinig frequent voor

Labo

• Nadeel: angstige kinderen kunnen zo ontdaan zijn dat ze de sessie niet kunnen afmaken
• Voordeel: de ervaringen van de kinderen kunnen hier nog steeds beter gecontroleerd worden

• 35 %
• Unieke combinatie temperamentkenmerken

Waar bevinden zich de problemen?

- Meeste problemen vind men bij moeilijke kinderen; ze vertonen angstig, teruggetrokken en agressief gedrag in vroege/middenkindertijd, m.a.w. in het lager onderwijs

- Ook bij ‘slow-to-warm-up’ kinderen is er overdreven angstig gedrag te merken en ook traag gedrag op school en in groep leeftijdsgenoten is hier opvallend. Bij deze groep zijn er wel minder problemen in de vroege jaren dan bij de moeilijke kinderen.

Rothbart heeft een recenter model van structuur van temperament ontwikkelt, waarin hij een dimensie vermeldt die niet geïdentificeerd is bij Thomas en Chess, nl. ‘irritable distress’. Deze maakt het onderscheid tussen:
- reactiviteit dankzij frustratie
- reactiviteit dankzij angst

Ook verschillen individuen niet enkel in hun reactiviteit op elke dimensie, maar ook in hun bewuste controle volgens Rothbart.

• 15%
• Is niet actief
• Reageert matig en weinig intens op omgeving, negatieve stemming
• Past zich traag aan aan nieuwe ervaringen

• 10%
• Is onregelmatig inzake dagelijkse gewoonten (‘routines’)
• Reageert negatief en intens
• Past zich traag aan aan nieuwe ervaringen

• 40 % (= meerderheid)
• Komt als baby snel tot regelmatige gewoonten (‘routines’)
• Is meestal opgewekt
• Past zich makkelijk aan aan nieuwe ervaringen

= stabiele individuele verschillen in kwaliteit en intensiteit van reactiviteit en zelfregulering:

- Reactiviteit

• Snelheid en intensiteit van emotionele reacties
• Aandacht
• Activiteitsniveau

- Zelfregulering (= veranderen van reactiviteit)

De bekendste longitudinale studie over temperament (sinds 1956) is die van Thomas & Chess.
 Resultaten:

> Opvoedingsstijl van de ouders beïnvloedt de emotionele stijl van het kind

> Temperament kan de kansen dat een kind psychologische problemen gaat ervaren, vergroten

> Kan het kind beschermen tegen negatieve effecten van een stressvolle thuis

Dus : temperament verspelt psychologische aanpassing

= de strategieën die we gebruiken om onze emotionele toestand tot een comfortabel niveau te brengen zodat
we onze doelen kunnen bereiken.

Heel belangrijk hierbij is bewuste controle (‘effortful control’), d.w.z. vrijwillig een dominante, maar minder gepaste emotionele reactie onderdrukken om een meer aangepaste emotionele reactie te vertonen. Dit neemt geleidelijk aan toe door:

- Ontwikkeling van de hersenschors

- Hulp van ouders

Individuele verschillen worden al snel duidelijk en zijn belangrijk voor aanpassing
(zie ook temperament: bewuste controle wordt gezien als een belangrijke dimensie hiervan)

In de eerste maanden is er slechts een beperkt vermogen om emoties te reguleren:

- Baby’s kunnen zich enkel wegdraaien

- Vooral afhankelijk van hun verzorgers

- 4 maanden: vaardigheid om aandacht te verleggen helpt het kind om de emoties te controleren

- Einde van het eerste jaar: kinderen kunnen kruipen en wandelen waardoor gevoelens kunnen gereguleerd worden door verschillende situaties te benaderen of er zich van te verwijderen.

- 2^e levensjaar: voorstellingsvermogen (Piaget) en de vocabulaire om over gevoelens te praten neemt snel toe (“blij”, “verrast”, “bang”, “boos”, ...)

Verzorgers:

> Het is heel belangrijk dat verzorgers stressvolle ervaringen voor baby’s reguleren, want indien ze dit niet doen kunnen de structuren van de hersenen die stress buffert falen om fatsoenlijk verder te ontwikkelen wat resulteert in angstige, reactieve kinderen met een gereduceerde capaciteit om emoties te reguleren.

> Dragen bij tot stijl van emotionele zelfregulering van het kind

> Ouders leren aan wat sociaal aanvaard is in het uidrukken van gevoelens

• Meer bij jongens dan bij meisjes
• Positieve emoties vaker imiteren dan negatieven

> Er zijn buiten geslachtsverschillen ook cultuurverschillen: bij collectivistisch culturen is er minder emotie-expressie

= gevoelens van een hogere orde dan de basisemoties. Ze omvatten een kwetsen of een versterking van ons
gevoel een eigen zelf te zijn (‘sense of self’), zoals:

- Schaamte

- Verlegenheid

- Schuld

- Jaloersheid

- Trots

• Komen naar voren rond midden 2^e levensjaar (18 – 24 maanden oud) (‘self-awareness’) (zie later)
• Behoefte aan richtlijnen van volwassenen over wanneer je ze voelt
  Bv. “Amai wat kan jij ver gooien” -> richtlijn voor trots
  “Wat doe jij nu? Ik dacht dat jij een braaf kindje was” -> richtlijn voor schaamte (gezicht wordt bedekt)
• Spelen een belangrijke rol in gedragingen van kinderen die verband houden met prestaties en in morele gedragingen
• Situaties waarin ouders deze emoties aanmoedigen verschillen van cultuur tot cultuur

De emotionele expressies van kinderen zijn sterk gerelateerd aan hun vermogen om de emotionele cues van anderen te interpreteren

Evolutie:

• In het begin:
  kinderen stellen de emoties van anderen vast door een tamelijk automatisch proces van emotionele besmetting, d.w.z. dat we ons gelukkig of verdrietig voelen wanneer we deze gevoelens bij anderen voelen.
• 4 maanden:
  gevoelig voor structuur en timing van interacties. Nu verwachten ze dat wanneer zij glimlachen, vocaliseren of staren hun partner gaat reageren.
• 5 maanden:
  Gelaatsuitdrukkingen worden gezien als georganiseerde patronen. Ook gaan ze de emotie in de stem met de overeenkomstige gelaatsuitdrukking in verband brengen.

Wanneer deze inzichten op hun plaats vallen, gaan kinderen sociale bevestiging zoeken (‘social referencing’)
= kind gaat zich baseren op de emotionele reactie van de vertrouwenspersoon om te beslissen hoe te reageren in een onzekere situatie.

• Stem heeft meer effect dan gelaatsuitdrukking alleen, want stem houdt zowel verbale als emotionele informatie in
• Kinderen leren reageren op alledaagse gebeurtenissen
• Sociale bevestiging zoeken laat peuters toe om hun eigen inschatting te vergelijken met die van anderen
  Bv. “ik eet graag koekjes, dus moet die andere persoon dat ook graag eten”
• Vanaf 2^e helft van het tweede levensjaar zien ze in dat emotionele reacties van anderen kunnen verschillen van hun eigen reacties