Er wordt altijd maar nagedacht over het lijden. Theorie is nooit bevredigend
Praktijk - Doe iets! Steek je handen uit de mouwen! Dus een oproep tot het bestrijden van het lijden
het is dus belangrijk, maar ook ons handelen kent grenzen
We vragen niet meer waarom we lijden, maar we zoeken naar hoop om het lijden te doorstaan.
a. Bedenkingen van de theoloog Schillebeeckx:
- Waarom alles naar God doorschuiven? Wat met onze menselijke verantwoordelijkheid?…
- Van theodicee naar antropodicee
b. Bedenkingen van de filosoof Kant:
- Foutief godsbeeld – speler met poppen
- Foutief mensbeeld – mens middel voor een doel – mens als marionet
- Na de tsunami in Lissabon: theorie helpt de lijdende mens niet !! we moeten stoppen over
lijden na te denken.
- Er is geen theodictee die de mens in zijn lijden helpt, want hoe je er ook over nadenkt, er
verandert niets aan de feiten.
God `bedient' zich als het ware van het joodse volk om beslissende wendingen in de geschiedenis te realiseren. Deze gebeurtenissen gaan meestal gepaard met vormen van extreem onheil en lijden. Maybaum benoemt ze met de Hebreeuwse term‘churban' (`catastrofe'). Een churban omvat steeds twee aspecten: vernietiging én vooruitgang. In elk kwaad steken met andere woorden twee facetten (positief en negatief). God heeft een doel. Bv Hitler is volgens hem de dienaar van God die gebruikt wordt voor het binnentreden in een modernere wereld en een natie te vormen. 2/3 van de Joden zijn niet omgekomen en draagt nu de vruchten van wat toen gebeurt is.
Joodse Bijbel (Job) of Tenach en die is gevormd uit de eerste letters van de namen van de drie Stuvia.com - De Marktplaats voor het Kopen en Verkopen van je Studiemateriaal
"afdelingen" waarin de geschriften van deze Bijbel zijn gegroepeerd. De verhouding van deze drie afdelingen wordt vaak weergegeven met concentrische cirkels.
In dit boek vinden we verschillende Godsbeelden -> God als rechtvaardige rechter. Het boek is niet meteen geschreven en er worden verschillende visies in elkaar gevlochten: (pg 127)
Kaderverhaal: Job was een onberispelijke en rechtschapen man, hij vreesde God en bleef ver van het kwaad. De duivel(diabolos) komt bij God en zegt dat Job niet oprecht geloofd en dat hij enkel dient omdat hij voordeel geeft. Hij vraagt of hij Job mag testen. De duivel laat vele rampen op hem los en
Job raakt iedereen kwijt. Job antwoordt met: “Het goede nemen we wel aan van God, waarom het kwade niet?” daarna volgt de pijnlijke verwerking van zijn lijden.
Middenstuk: De echte crisis vecht Job dan uit met het denken van zijn vrienden. Ze zeggen dat Job wel iets misdaan moet hebben om zo een lot te verdienen. Loontje komt om zijn boontje OF een bepaalde visie op rechtvaardigheid.
God is niet enkel almachtig en algoed. Hij is ook alwijs.
God wil het kwaad niet, want hij is goed. Maar als hij het niet zou willen zou het lijden er niet zijn. Hij
laat kwaad en lijden toe met oog op een hoger doel.
De relatie met God wordt vaak geschokt door het leiden.
Religies en ruimer nog levensbeschouwingen geven een open antwoord op de vraag naar ‘zinvol leven’ (universeel) én tegelijk maken we keuzes voor een bepaalde levensvisie en/of religie (particulier)
“Het kwaad is de voortdurende vijand, die bevochten wordt en waar we ons nooit bij neer zullen leggen. Het lijden wordt gedragen en uiteindelijk aanvaard, al blijft het ons een raadsel.” Het centrale conflict in de lijdensproblematiek zit in de verhouding tussen de Almacht – Liefde van God.
De vraag is waarom belet God het leiden niet: 4 alternatieven
Nu bekijken we 3 herkenbare antwoorden hierop:
Hoe kunnen we verklaren dat een goed mens ook het kwaad kan doen?
Het kwaad gebeurt niet door een bepaald iemand maar door menselijke trekken. Deze menselijke trek is het opdelen van ons leven in verschillende fragmenten (=fragmentatie.) We gaan bijvoorbeeld naar ons werk, maar een ander fragment van ons leven is het gezin waar we elke avond bij thuis komen. Het ene fragment weet niet wat er gebeurt of wat je doet in het andere fragment of fragmenten. Dit doen we, als dader, bewust om niet geconfronteerd te worden met het kwaad dat we doen in het ene fragment en om het kwaad te vergemakkelijken. Zo kunnen we ons schuil houden voor het kwaad in het andere fragment.
Het is eigenlijk een beschermingsmechanisme tegen het kwaad. We willen niet met het kwaad dat we aanrichten in dat ene fragment van ons leven geconfronteerd worden. Aan kwaad doen wordt gemakkelijker door deze fragmentatie. Door deze fragmentatie kunnen we verschillende levens lijden. De dader kan in het ene fragment de meest gezellige persoon zijn, van het gezin, maar op zijn werk is het een echte bloeddorstige man die andere kwaad doet. Met deze fragmentatie gaan ook verschillende leugens mee, om er voor te zorgen dat je niet geconfronteerd wordt met het kwaad dat je aan richt in dat ene fragment. Maar deze leugens, die je zelf hebt gemaakt, ga je geloven. Je wordt als dader eigenlijk slachtoffer van je eigen leugens en fragmentatie. Dit slaat op zelfbedrog. Hij doet het kwaad met een geweten. Voordat we over vergeving praten moeten we een onderscheid maken:
Ethisering betekend dat je bereid bent om voor het goede doel kwaad te doen, maar is zich hier niet (altijd) van bewust. Het kwaad is de prijs die je betaald om goed te doen. In deze visie handelen ze niet vanuit hun lusten om kwaad te doen (diabolisering), maar ook niet vanuit een systeem dat hen verdoofde (banalisering). Ze handelen vanuit hun waarden, normen en overtuigingen. Men gaat er van uit dat zijn bedoelingen goed zijn maar de anderen ervaren ze als kwaad.
Ik denk dat mensen in dit geval sneller instaat zijn tot het begrijpen van het kwaad, waarom ze dit gedaan hebben. Vergeven is natuurlijk nog een stap verder, maar als je het al kunt begrijpen kan je het misschien ook sneller vergeven.
Zelfvergeving is hierbij niet van toepassing omdat de dader er van uit gaat dat zijn daden goed zijn.
Gevaar is wel dat personen die zeggen dat ze het voor een hoger doel hebben gedaan deze redenen soms pas na het kwaad bedenken.
De mens heeft twee kanten, een goede en een kwade, en het is eigenlijk het systeem waarin de dader handelt dat er voor zorgt dat de slechte kant in de mens naar boven komt. De mogelijkheid op dit kwade handelen is door dat de dader niet nadenkt bij wat hij doet. Hij is banaal, met andere woorden de dader is een normaal mens, zelfs middelmatig of ordinaire.
De dader is eigenlijk gewoon een bureaucraat die de wet volgt en orders blindelings opneemt en uitvoert. Dit zijn uiteindelijk de gevaarlijkste mensen. Zij hebben geen doel tot kwaad doen, juist omdat ze gewoon doen wat er van het verwacht wordt, doen zij aan kwaad. Het typisch aan de mens is dat het een denkend wezen is en dat laat deze dader zichzelf niet meer toe, hij ontmenselijkt zich zelf door dit niet meer te doen. De dader is een slachtoffer van het systeem waarin hij handelt.
Omdat de dader eigenlijk zo gehoorzaam is aan het systeem, geeft deze visie ook weer dat er ook geen vrijheid is voor de dader omdat hij een product is van het systeem. De dader kan zijn vrijheid alleen terug opnemen door zit te verzetten tegen het systeem die hem dwingt om kwaad te doen.
De dader heeft er meestal ook geen weet van dat hij kwaad doet, juist omdat hij er niet bij nadenkt.
In de Holocaust werden dus, volgens deze visie, zowel de joden, de rechtstreekse slachtoffers, als de daders gedepersonaliseerd. De joden door de verschillende technieken die in de kampen werden gebruikt en de dader door de mogelijkheid tot denken weg te nemen.
Omdat de dader nooit heeft beseft dat hij kwaad deed, heeft hij hier door ook geen besef van schuld van wat hij gedaan heeft, hij heeft er nooit de verantwoordelijkheid voor opgenomen.
Deze visie was aanstootgevend! - Van ‘doen’ naar ‘ontdoen’ van het kwaad
- Van ‘pessimistische antropologie’ naar ‘rol van de samenleving’
- Van ‘goeden/slechten’ naar ‘goed/slecht in elk van ons’
Dit wordt mogelijk door de techniek van de depersonalisatie.
De boosdoener is slachtoffer van zijn gehoorzaamheid of deculpabilisering
Gevaar bij deze visie is dat ze enkel het slachtofferschap zien (persoon kan eigen dingen beslissen en dus wel dader zijn)
De dader is een on-mens = een pessimistische antropologie (cf. manicheïsme) een monster. Mensen zijn verblind door de diabolisering.
Diabolisering betekent dat een persoon die iets kwaad heeft gedaan 100% dader is. Personen die het slachtoffer zijn van dat kwaad zijn dan 100% slachtoffer. Mensen gaan ervanuit dat zij helemaal goed zijn en de ander helemaal slecht. Deze houding heeft gevolgen op vergeving. In deze visie is vergeving onmogelijk, omdat de dader door en door slecht is moeten we ons hard opstellen en
kunnen we niet vergeven. Deze visie is dus heel zwart-wit.
Voor hen is het een troostende en overzichtelijke visie. Ze weten perfect wie goed en slecht is (niet altijd juist) en het is troostend omdat ze weten dat zij niets misdaan hebben.
Gevaren zijn hierbij dat ze het kwaad in stand houden, ze willen wraak (imiteren)! Ze houden het kwaad ver van hun af door het op anderen te richten.
Opdracht hierrond is de de-diabolisering: erkenning van het verlangen naar het goede in de anderen en van het kwade in jezelf. Zo kan men wel tot vergeving komen.
