Herbert Marcuse

29.1 Marx en freud

vertrekt vanuit de materialistische theorie van Marx en brengt van daaruit kritiek op de psychoanalyse

Vervreemding

- Marx: -> productiemiddelen

- Freud: -> onaangepastheid aan de realiteit

- Marcuse: -> private en het politieke spelen op elkaar in

-> geen zin iemand door therapie te willen aanpassen aan een vervreemde wereld zolang met niet tegelijkertijd probeert de wereld redelijker en rechtsvaardiger te maken

Aanpassing freud

- elke theorie, ook die van Freud, is gevormd onder bepaalde historische omstandigheden

-> pessimisme is een logische conclusie in die tijd

- gelooft niet dat lustprincipe en realiteitsprincipe totaal onverenigbaar zijn

-> indien bevrediging van behoeften uit de commerciële, dominerende sfeer is

-> indien we onze fantasie niet volledig laten bepalen door massamedia

 mogelijk om nieuw soort realiteitsprincipe te ervaren: dwingt niet om al onze instincten te bedwingen

 idee van ‘vrijere samenleving’ (bv. idee over erotische cultuur)

29.2 analyse van 3 maatschappijvormen

1: Fascisme

- totalitaire staatsvorm is mogelijke (niet noodzakelijk) transformatie van de

liberaalkapitalistische maatschapij

 wanneer het vertrouwen in democratische instellingen uitgeput geraakt

-> democratie opgeven en aan sterke leiding toe te vertrouwen

- autoritaire mentaliteit is niet recent, maar resultaat van eeuwenlange ontwikkeling.

 Indien fascisme bestrijden, historische ontwikkeling begrijpen (‘wortels’)

2: Stalinisme

vastelling: steeds meer autoritair, hoe zo van haar doelstelling kunnen afwijken?

- 1ste fout: kapitalistische productiemodel overnemen; overhaaste en gedwongen industrialisering

- 2de fout: door absolute geloof in nationalisering van hele economie
-> individuele behoeften als nevenproduct

-> onderdrukking initiatief en vrijheid

3: eendimensionale ‘consumptiemaatschappij’

- omvat alle aspecten van de moderne maatschapij (econ,filo,vrijetijd,sociaal,kust,wetensch)

-> toch slechts één dimensie: ‘winst maken’

-> alles tot consumptieartikel (vriendelijkheid, jeugd, liefde, gevoelens)

- moeilijk te veranderen , want arbeidersklasse is nu in systeem geïntegreerd (<--> marx)

- toch nog mogelijkheid? -> groepen die nog nt in systeem waren geïntegreerd (3dewereld,studenten,vrouwen,intellectuelen,kleurlingen)

 reactie op die ‘marginale revolte’: repressieve tolerantie (onschadelijk gemaakt)

Inzicht

- opnieuw leren negatief te denken; mooie waarden en woorden doorzien

- men houdt ons bezig, we vergeten zelfstandig te denken, we laten ons inpalmen

- vervreemding vh bewustzijn

 dit inzicht wordt uitzicht met ‘Grote Weigering’ ; moeilijke keuze, hoge prijs, enige uitweg

Structuralisme:

- gaan verder dan freud met idee van gevangenheid: gevangen binnen verschillende thema’s

- groot deel van ons leven bepaald door omstandigheden (mileu, gewoonten, langage vs parole)

- deze structuren zijn belangerijker dan de individuele mens die zich niet meer kan losmaken ervan