Objecten in omgeving probleemoplossing

Soms moet je, als je een probleem wilt oplossen, wat ruimer denken over de objecten in je omgeving. Een leuk voorbeeld hiervan is volgende (Maier): er hangen twee koorden aan het plafond. Het doel is om beide koorden inje handen te krijgen.

Probleem: als je een koord vast hebt, kan je niet bij het andere koord. Objecten in je omgeving: een metalen tang en een stoel.

Oplossing: bindt de tang aan een koord en zwiep het koord heen en weer. Pak het andere koord vast en vang vervolgens het zwiepend koord.

Dit voorbeeld demontreert functional fixedness: mensen kijken vaak niet verder dan de functie van het object. In geval zagen zeer weinig mensen de tang als een pendule.

Set effects

Het set effect treedt op als probleemoplossers voorkeuren (“bias”) gaan krijgen voor bepaalde operatoren, omdat ze ze al zo vaak hebben toegepast. Een experiment van Luchins toonde dit aan. Proefpersonen kregen 3 kannen met water met verschillende inhoud. Het doel was om 1 kan te vullen met een bepaalde hoeveelheid water. (alle kannen moeten maximaal gevuld worden als ze onder de kraan staan. Overgieten van kan naar kan is mogelijk). Als de proefpersoon vaak een bepaalde techniek heeft toegepast om het probleem op te lossen (bijv. water overgieten in de doel-kan), dan zal hij “blind” worden voor andere opties, zoals water overgieten uit de doelkan. Echter, dit probleem is gemakkelijk te voorkomen door de proefpersoon een hint te geven, “Don’t be blind” bijvoorbeeld.

In het experiment van Safren moest men anagrammen (gehusselde letters die een woord vormen) oplossen. Sommige anagramlijsten waren geordend (bijv.: woorden hadden met koffie te maken), andere niet. De woorden uit de geordende lijsten werden sneller geraden.

Dit komt door het priming-effect dat eerder besproken is (koffie-proposities worden geselectederd).

Het set effect is dus een kennis structuur die geselectederd ten koste van andere kennisstructuren. Deze kennisstructuur kan zowel procedural zijn (waterkannen) als declaractief (feitenkennis over woorden).