Inter-persoonlijke communicatie

Inter-persoonlijke communicatie als een speciale vorm van dyadische communicatie

Inter-persoonlijke communicatie:

• Meest gebruikte en erg belangrijke vorm van communicatie

Wat? 3 visies:

• Meest ruime: communicatie tussen mensen
• (face-to-face) interactie tussen 2 personen = Dyadische communicatie
  • Gesprekspartnes bevinden zich in elkaars omgeving
  • Persoonlijk en gepsrekspartners kunnen op elkaar inspelen
  • Kwaliteit van de feedback is hoog
  • Spontaan: beslissen zelden op voorhand wat ze zullen zeggen tegen elkaar
  • Rollen van spreker en luisteraar wisselen constant
  • Slecht bepaalde soorten van dyadische communicatie
    • Gewone, onpersoonlijke dyadische communicatie (bv: winkebediende en klant) kan veranderen in inter-persoonlijke communicatie (= zogenaamde ontwikkelingsbenadering) wanneer de regels die de relatie leiden en de hoeveelheid gegevens die de zenders over elkaar hebben veranderen

Communicatie wordt geleid door regels, die ons vertellen hoe we moeten communiceren met anderen, die verschillen qua graad en algemeenheid.

• Culturele regels:
  • Meest algemeen en gebruikt bij mensen die we niet zo goed kennen
  • Men spreekt niet over persoonlijke zorgen of angsten
  • Weinig gegevens om op voort te bouwen
  • Sociale of Sociologische regels:
    • Wanneer we spreken met mensen die tot specifieke groepen binnen onze cultuur horen
    • Regels gebonden aan het lidmaatschap van een bepaalde groep (informele begroetingen tussen vrienden)
    • Topics waarover groepsleden praten, verschillen van de onderwerpen waarover vreemdelingen praten
    • Elke van de vele groepen waar we deel van uitmaken gebruikt een licht verschillende set van communicatieregels
    • Psychologische regels:
      • Wanneer we mensen goed kennen
      • Partners zelf die de regels bepalen (alledaagse regels mogen breken)
      • Range of gespreksonderwerpen is zeer breed (bv: persoonlijke en emotionele topics, waar we met vreemden niet over praten)
      • Informatiebronnen breiden ook uit
      • Wanneer we elkaar beter leren kennen, begrijpen we elkaar beter, leren elkaars non-verbale gedrag kennen, kunnen dat gedrag niet alleen verklaren maar ook voorspellen.
      • Inter-persoonlijke communicatie ontstaat over de tijd heen en veronderstelt de ontwikkeling van persoonlijk genegotieerde regels, een toegenomen informatieuitwisseling, steeds dieper wordende kennisniveaus

Hechte relaties zijn belangrijk voor mensen:

• Iedereen heeft nood aan toeverlaat, steun en veiligheid
• Ontwikkeling van ons zelfbeeld:
  • Product van goed- en afkeuring van diegenen metwie we in contact komen
  • We bekijken onszelf door de ogen van anderen
  • Iemand om wie we geven, reageert op ons: onze perceptie van die respons beïnvloedt ons beeld van wie we zijn, en we gedragen ons naar dat beeld.
  • Lokt nieuwe responsen uit (herhaling cyclus)
  • Pygmalian-effect (waarbij mensen zich anders gaan gedragen omdat anderen dat van hen verwachten)
  • We kiezen onze vrienden deels omdat ze ons toestaan om te zijn wie we zijn

De ontwikkeling van inter-persoonlijke relaties

Toenaderings- en verwijderingsfasen

Relaties zijn niet statisch maar dynamisch en veranderen over de tijd heen.

Knapp (1984): algemene patronen in deze ontwikkelingen

Toenaderingsfases:

• Initiatiefase:
  • Positieve indruk creëren
  • Observeren elkaar grondig om ‘cues’ te krijgen over persoonlijkheid, attitudes, bereidheid om verder te engageren in relatie
  • Zoeken naar manieren om communicatiekanalen te openen.
• Experimenteringsfase:
  • Op zoek gaan naar gemeenschappelijke basis voor een relatie
  • Communicatie is fatisch (vooral small talk)
  • Hoewel weinig echt gepraat, toch belangrijk

Leidt tot topics voor verdere conversaties, geeft individuen informatie over elkaar en reduceert onzekerheid, mogelijkheid persoonlijkheid te kennen te geven

• Ontspannen, onkritisch, nog niet bindend, ambigue
• Meeste relaties stoppen in deze fase

Intensifiëring:

• Individuen tonen meer betrokkenheid
• Zelfonthullingen, koosnaamjes, ‘wij’ en ‘ons’
• Men begint elkaars verbale en non-verbale stijl te kennen
• Gebruikt shortcuts en maakt elkaars zinnen af
• Tevredenheid en opwinding zijn zeer hoog

Integratiefase:

• Men wordt een koppel in andermans ogen
• Attitudes, interesses en vriendengroepen worden gedeeld
• Zelfde wijze van praten en non-verbaal communiceren
• ‘intimiteittrofeeën’: signaleren naar de buitenwereld dat ze een koppel zijn (elkaars kleding, portefeuille dragen)
• Perceptie van eenheid wordt versterkt door vrienden en kennissen die over de partners denken als helft van een geheel
• Verlies van individuele identiteit die gepaard gaat met de integratie kan zowel positief als negatief ervaren worden (onzekerheid)
• Geheime testen gebruiken om de betrokkenheid van de andere persoon te testen:
  • Indirecte suggesties: grappen omtrent de ernst van de relatie
  • Scheidingstesten: partners laten zien hoe ze zich zonder elkaar voelen
  • Uithoudingstesten: gaan na hoeveel tijd en energie de partner voor de ander wil vrijmaken
  • Jaloezietesten: willen nagaan of de relaties en reacties van derden met of tegenover de partner inderdaad met enige afgunst, dan wel onverschilligheid worden onthaald

Bondingfase:

• Soort publiek ritueel waarbij men aantoont dat men een koppel is

(bv: trouw)

Verwijderingsfasen:

Differentiëringsfase:

• Koppels beginnen voorheen nooit opgemerkte verschillen op te merken en te becommentariëren
• ‘jij’ en ‘ik’
• Verschillen worden belangrijke conversatietopics en onderwerp van openlijke discussies en ruzies
• Korte periodes van differentiëring zijn typisch voor alle relaties

Inperkingfase:

• Partners beperken hun communicatie
• Over bepaalde topics wordt niet meer gediscusieerd
• Communicatie is mijnenveld geworden met enkele geladen topics
• Er wordt nog weinig informatie uitgewisseld
• Uitdrukkingen van verbondenheid dalen

Stagnatie:

• Stilte en inactiviteit
• Communicatie wordt zeldzaam en waneer ze optreedt is ze rigide en vreemd, alsof partners elkaar niet kennen
• Formeel en beleefd
• Negatieve emoties komen in non-verbale communicatie tot uiting
• Partners doen niet meer de moeite om met elkaar de praten, want ze denken dat het toch niets meer uithaalt
• Soms niet lang, soms maanden/jaren in deze toestand omdat men het beëindigen van de relatie te pijnlijk/moeilijk/riskant vindt

Vermijdingsfase:

• Partners scheiden van elkaar (fysiek of emotioneel)
• Als niet mogelijk: scheiden partners zich psychologisch van elkaar af
• Doen alsof de andere niet bestaat

Beëindigingfase:

• Beide partijen zijn zich bewust van het feit dat de relatie spaak loopt
• Echte beëindiging kan een opluchting zijn/harde klap zijn
• 3 functies:
  • Aankondiging van de aankomende scheiding
  • Samenvatting van wat er gebeurt is tijdens de interactie
  • Beëindiging van de toekomst van de relatie

Model van Knapp bschrijft wat vaak gebeurt in relaties, maar niet wat onvermijdelijk gebeurt.

Koppels kunnen ook terug naar een vroegere fase gaan.

Partners zitten niet altijd op dezelfde moment in dezelfde fase.

Niet alle koppels doen er even lang over om de verschillende fasen te doorlopen.

• Is er variatie in de ontwikkeling van relaties

Figuur 31

Inter-persoonlijke aantrekkingskracht: de filtertheorie

Wat trekt mensen aan om een relatie te starten?

Duck (1973): aantrekking is een proces van eliminatie; men gebruikt een reeks filters om te zien hoe ‘close’ we met anderen willen zijn.

Het punt waarop iemand eruit gefilterd wordt, bepaalt de soort relatie dat men met deze persoon wil aangaan.

• Niet door eerste filter: vreemden
• Niet door tweede filter: kennissen

4 soorten filters/cues:

• Sociologische of incidentele cues:
  • Domgrafische of omgevingsfactoren die de waarschijnlijkheid van een contact bepalen.

Bv: plaats waar we wonen, werken, hoe vaak we reizen,…

• Fysieke nabijheid is een sleutelelement (relaties/vriendschappen meestal met mensen uit de buurt)
• Op zorgvuldige manier de leef en werkomgeving uitkiezen om de kans op het vormen van een relatie te vergroten
• Vertrouwheid en nabijheid leiden tot aantrekking
• Pre-interactiefactoren:
  • Mensen gebruiken non-verbale impressies om te beslissen of ze met iemand willen interageren.
  • Men baseert zich op lichaamstaal, kleding,…
  • Om idee te vormen van wie en wat anderen zijn
  • Interactiefactoren:
    • Beginnen rol te spelen wanneer we het contact aangegaan zijn
    • Sommige interacties verlopen vlot en aangenaam (aantrekkingskracht zal toenemen), anderen moeilijk
    • Psychologische factoren zijn doorslaggevend bij de creatie van langdurige relaties
    • Mate waarin we zelfde waarden en normen delen, zelfde kijk op het leven hebben,…
    • Belangrijk om deze waarden en normen te kennen te geven (disclosure) en ook aan anderen te vragen dit te doen

Zelfonthulling in de ontwikkeling van inter-persoonlijke relaties

Zelfonthulling = disclosure

• Wanneer een persoon op vrijwillige basis dingen over zichzelf vertelt, die anderen waarschijnlijk kunnen kennen of ontdekken via andere bronnen
• We geven ons bloot aan de andere

Johari-venster (Joseph Luft en Harry Ingham (1955)):

• Toont aan wat mensen over zichzelf weten (en wat niet) en wat anderen over iemand weten (en wat niet) in 4 luiken/panes:

Open luik:

• Aspecten van onszelf die we zelf en die ook anderen van ons kennen

Bv: haarkleur

• Niet enkel feitelijke informatie maar ook gevoelens, motieven, gedragingen, behoeften, verlangens,..
• Bij eerste ontmoeting nog niet zo groot, maar tijdens interactie groter en groter worden

Blinde luik:

• Dingen die anderen van ons weten en in ons zien, maar die we zelf niet kennen

Bv: eten dat op ons gezicht hangt, maar dat we zelf niet zien of voelen

Verborgen luik:

• Informatie over onszelf, die we zelf kennen, maar die anderen niet van ons weten.
• Bij onthulling: naar open luik
• Van oppervlakkige weetjes tot zeer persoonlijke informatie

Onbekende luik:

• Dingen die we niet weten over onszelf en die anderen ook niet weten.
• Nieuwe ervaringen zetten op die manier aan tot persoonlijke groei
• Doorheen proces van zelfonthulling ‘openen’ we bepaalde informatie voor anderen, zodat we intiemer worden met hen – het verborgen luik wordt dus steeds kleiner en kleiner

Figuur 32

Zelfonthullingen:

• Manier om een meer intieme en vertrouwelijke relatie te creëren.
  • Geven steeds meer informatie over onszelf bloot (ander zal dat normaliter ook doen) (= norm van reciprociteit bij zelfonthulling)
  • Self-disclosure, vooral bij intieme onthullingen, kan ook risico’s inhouden:
    • Zeer persoonlijke informatie aan andere mensen geven = hen macht over jou geven. (bv: Lewinsky)
    • Mensen hebben een verkeerde perceptie van hoe anderen zullen reageren op geheimen - soms onverwacht negatieve feedback
    • Gezien de risicor’s: aanbevelingen:
      • Zelfonthulling is niet aanwezig in alle relaties
      • Wel of niet onthullen = rekening houden met het soort relatie dat men met die persoon heeft
      • Persoonlijke ervaringen behouden voor beste vrienden/romantische partner
      • Zelfonthulling kan graad van intimiteit creëren die ongewenst is.
      • Belangrijk in te schatten wat het effect van je onthulling zal zijn op de andere
      • Onthulling in juiste omgeving/op juiste moment (zodat andere adequaat kan reageren)
      • Moet verband houden met wat hier en nu gebeurt
      • Dienen gradueel te gebeuren (eerst veilige, later meer persoonlijke)
      • Relaties ontwikkelen zich over de tijd
      • Moeten wederkerig plaatsvinden (niet = onevenwichtige situatie)

(Potentiële) probleemaspecten binnen relaties

Binnen intieme relaties een aantal spanningsvelden:

Expressie vs afscherming

• Gaat om de spanning tussen het delen van persoonlijke informatie en privacy
• Close: diepste zielenroersleen kunnen delen en open kunnen zijn
• Hechte relaties zijn gebaseerd op gedeelde informatie en verwachten hoge graad van zelfonthulling
• Oncomfortabel wanneer mensen informatie vragen de we té persoonlijk vinden

Balans vinden: men moet zelfonthulling mogelijk maken zonder ze te eisen

Autonomie vs samenhorigheid

• Partners moeten uitmaken hoe onafhankelijk of afhankelijk ze van elkaar willen zijn
• Er moet een gepaste graad van privacy zijn

Inactiviteit vs voorspelbaarheid

• Wanneer individuen elkaar beter leren kennen, vervallen ze in patronen
• Ontwikkelen van gedragingen die helpen om behoeften te ontwikkelen
• Na tijd worden gedragingen voorspelbaar – routine

Noodzakelijk voor gecoördineerde actie = stabiliteit in interactie

• Teveel routine = verveling

Omgaan met spanningen:

Dialectische nadruk

• 1 van de 2 polen wordt genegeerd

Bv: koppel kan belsissen dat ze compleet vrij zijn in hun relatie en op die manier de nood aan het samen-zijn negeren

Pseudo-synthese

• Men denkt de 2 tegengestelden te kunnen combineren

Tegelijkertijd autonoom en samen kunnen zijn

• Onrealistisch

Reafirmatie

• Men beweegt tussen de 2 uitersten

Eerst apart, om geïsoleerd te zijn van de andere, daarna weer een activiteit samen organiseren

Macht:

Partners moeten macht verdelen binnen hun relatie: 2 patronen

Complementair: iemand neemt de dominante positie in en iemand de onderdanige (bv: ouders en kinderen)

• Voordeel: Er kunnen snel beslissingen gemaakt worden
• Nadeel: problemen ontstaan wanneer rigide complementaire patronen ontstaan (1 vd 2 wordt zijn rol beu)

Symmetrisch:

• Competitief: beiden vechten voor de dominante posities (stresserend, frustrerend)
• Onderdanige: beide partijen willen van de controle afzien

Complementaire en symmetrische patronen kunnen soms voldoening schenken maar ook een relatie beheersen en de opties van de partners beperken.

Communicatie:

Wanneer we interageren kan de partner ons bevestigen of afwijzen.

Sieburg onderscheidde 7 vormen van afwijzende, weerleggende communicatie:

Ondoordringbare antwoord:

• = de ene negeert de ander
• Gevoel: het niet de moeite waard zijn om opgemerkt te worden

Geven van onderbrekend antwoord:

• = Terwijl iemand aan het praten is, zelf beginnen praten
• Gevoel: het niet te moeite waard zijn om naar te luisteren

Tijdens een conversatie onmiddellijk van onderwerp veranderen

• Gevoel: zorgen van eerste spreker zijn minder belangrijk

Geven van koersveranderend antwoord:

• = de huidige topic snel afsluiten en een nieuwe introduceren

Geven van afstandelijke antwoorden

• Gevoel: bij het gebruik van formele, gestileerde taal signaleert men dat men zich ongemakkelijk voelt bij de andere

Geven van incoherent antwoord

• = beschaamd lijken te zijn en onsamenhangende dingen zeggen
• Gevoel: niet op gemak voelen

Geven van incongruent antwoord

• = verbale en non-verbale cues spreken elkaar tegen
• Gevoel: men wil niet op een directe of openlijke wijze met elkaar omgaan

Niet noodzakelijk problematisch, maar bij systematisch gebruik: het zelfvertrouwen sterk beschadigen