Van DNA naar eiwit

Transcriptie

• = synthese van mRNA
• RNA-polymerase (enzym) trekt dubbelstreng uit mekaar DNA: coderende streng – niet-coderende streng (matrijs, vb. Waaraan RNA complementair wordt gemaakt, bevat dan zelfde info als coderende streng van DNA)

• RNA-moleculen :
• rRNA : ribosomaal RNA, opbouw ribosomen
• tRNA : transfer-RNA, aanvoer en positionering aminozuren

mRNA : mesenger/boodschapper RNA, genetische info kern naar ribosomen in cytoplasma pre-mRNA = molecuul dat het hele gen heeft afgelezen inclusief de niet-coderende intronen (RNA begint ah begin vh gen en stopt met lezen ah einde)

-> pre-mRNA moet nog modificaties ondergaan

1. CAPPING : ah 5’ uiteinde wordt guanine gekoppeld (begin streng)
2. Poly-A-staart : enzym poly-A-polymerase maakt poly-A-staart ah 3’ uiteinde (einde)
3. SPLICING : intronsequenties verwijderd (cf. film met reclame, doorspoelen)

Translatie

• rRNA = afgewerkt product
• mRNA moet worden omgezet in eiwit
• tRNA en ribosomen nodig !
• tRNA : lang RNA-molecule met complementaire stukken die dubbele bindingen maken (klaverbladstructuur)
• rRNA (ribosoom): in de groeve komt de mRNA-streng, hierop kunnen 6 nucleotiden
• met 2 tRNA moleculen H-bruggen maken, want basen van tRNA complementair aan basen van mRNA (enkelstrengig)

Translatie (proces):

1. Ribosoom bindt met tRNA aan mRNA
2. Binding met startcodon (methionine, AUG): begint ribosoom genetische code mRNA te lezen
3. tRNA bindt met AUG  TAC
4. Ribosoom schuift op (van 5’ naar 3’)
5. Volgend tRNA-molecule bindt aan volgende 3 basen. Vorig tRNA-molecule komt vrij, maar aminozuur blijft aanwezig
6. Telkens verschuiving van ribosoom + nieuwe tRNA tot stopcodon (UAG, UAA, UGA) bereikt
7. Aminozuren worden aan elkaar gelinkt door peptidebindingen = polypeptide (van aminozuren) = EIWIT = proteïne

Genregulatie

Alternatieve splicing = -> mRNA’s (isovormen), doordat per mRNA-isovorm -> exonen aan elkaar gezet worden

1 gen kan leiden tot -> eiwitten

• Aminozuur = NH2 COOH – amino zuur -> aminocarboxyl
• Aan C-atoom : zijketen, telkens anders voor -> AZ
• Tijdens peptidebinding : koppeling van AZ met afsplitsing H2O polypeptide :

- amino-uiteinde = N-terminus
- carboxyl-uiteinde = C-terminus

• In alle processen telkens = oriëntatie !, van 5’ naar 3’ OF
• In ER of GA : eiwit draait nog + evt. Vetten erop

• vesikels/blaasjes komen los van GA -> naar cytoplasma
• Regeling van de mate van transcriptie van een gen = genregulatie
• NTR = niet-getransleerde regio -> ondergaat geen translatie naar eiwit

P = promotor (regio), hieraan kunnen transcriptiefactoren (eiwitten) binden die samen met evt andere eiwitten en RNA-polymerase een complex vormen dat RNA-synthese remt of stimuleert

cf. aan/uit-knop : ad promotor komt reeks genen, of deze actief zijn, is afh. van transcriptiefactoren

E = silecver/enhancer (regio), binden ook met transcriptiefactoren, maar nu gaat het om hoeveelheden die gemaakt worden

cf. volumeknop : enhancers bepalen hoeveel genen actief zijn  hoeveel RNA w. gemaakt