ZIGEUNERS EN JODEN vroegmoderne tijd
- Gepubliceerd in Geschiedenis
- Lees 1028 keer
cfr. The Merchant of Venice – W. Shakespeare
Zigeuners en joden nemen binnen de groep marginalen een speciale plaats in
- groepen die zelf bewust kozen voor een zekere mate van afzondering en bewaring van de eigen identiteit binnen de christelijke samenleving
Zigeuners:
- 1400: eerste zigeuners in West-Europa
- aanvankelijk gastvrij onthaald, van onderdak en voedsel voorzien
- in de loop van de 15eE : wantrouwen en afkeer
- storende bedelarij
- diefstallen
- brutale optreden
- vanaf de 16eE worden zigeuners gecriminaliseerd
- bedreigd met bestraffingen van lijf en goed
- doorgaans verbannen, na eventuele geseling en het plaatsen van een brandmerk
- enige marginale groep in het Ancien Régime van wie de gehele levenswijze als crimineel en illegaal werd bestempeld
- aparte zigeunerplakkaten waar voor lichte misdrijven zwaardere straffen worden opgelegd
- houding vd plattelandsbevolking was dubbelzinnig:
- enerzijds afkeer
- anderzijds nieuwsgierigheid en fascinatie voor de magie en waarzeggerskunsten
- door de verbanningen verplaatste het probleem zich enkel maar van regio tot regio
- 17e en 18e E: in Duitsland, Nederlanden en Frankrijk deed er zich een vermenging voor van zigeuners, marginalen en criminelen
harde aanpak in de Republiek jaagde de zigeuners daar bijna volledig weg
- verklaring voor de zigeunervervolging
- vooroordelen tegen de zigeuners: huidskleur, taal die leek op het Bargoens
- vnl via Turkije binnengekomen; werden ervan verdacht Turkse spionnen te zijn
- werden beschuldigd van kinderroof, kannibalisme, veroorzaken van ziektes
- maatschappelijke onaangepastheid: nomadische levenswijze was onverenigbaar met de opvattingen van de sedentaire bevolking
Joden
- 1450 – 1570: nooit geziene verdrijving van joden uit West- & Midden-Europa
- talloze vorsten verbanden joden collectief uit hun grondgebied
- 1492: algemene verbanning in Spanje
- 1497: gedwongen doop van 70 000 Portugese joden
- waar ze mochten blijven, werden ze gedwongen in afgezonderde stadswijken te wonen
- gevolg: massale migratie naar de Balkan en Levant of Polen en Litouwen
- ontworteling legde basis voor verruiming en versteviging vd joodse impact op de Europese economie en politiek en de interne joodse cultuur
- kloof groeide met niet-joodse bevolking omdat ze zich terugtrokken
- na 1570: gemeenschappen in West- en Midden-Europa groeiden terug aan
- groeiend vorstelijk centralisme
- vorsten beschikten graag over de joodse geldschieters die door hun onderlinge netwerk als geen andere snel grote bedragen ter beschikking konden stellen
- in ruil voor leningen kregen ze vaak concessies, privileges en residentietoelatingen
- hoofdzakelijk joden organiseerden de graanproductie in Polen en Litouwen en het transport ervan naar de Baltische havens
- 1650-1713: tijdperk van de ‘hofjoden’:
- rijke financiers die voor meerdere regeringen werkten
- vb Samuel Oppenheimer: bevoorrade tijdens de Negenjarige Oorlog de Oostenrijkse legers in zowel Hongarije als Duitsland
bij dood in 1703: algemene crisis omwille van de gigantische bedragen die de keizerlijke schatkist hem verschuldigd was
- succesvolle integratie vh jodendom = verbazingwekkend omwille van de talloze collectieve verbanningen en discriminerende maatregelen
- latent semitisme bleef bestaan, dat geregeld tot uitbarsting kwam
- 1614: joden uit Frankfurt verdreven
- 1648-1651: 100en tot 1000en joden vermoord in Oekraïne
- 1744: verbanning joden uit Praag door Maria Theresia
moest hierop terugkomen in 1748 omwille vd vele praktische moeilijkheden
- installatie van getto’s (naar Venetiaanse wijk Gheto), met toegangspoorten die ’s nachts sloten
versterkte de joodse autonomie en zelfbestuur + de interne cohesie
- 18eE: joodse economische activiteiten waren veel breder geworden, maar de positie vd joden in Europa zou die eeuw sterk achteruitgaan
- steeds frequentere protectionistische maatregelen benadeelden de joodse lange afstandshandel