Vrijheid en gebondenheid 1625-1648

De 17^e eeuwse wetenschap wil iets tot stand brengen dat een praktische toepassing heeft. Een beroemde geleerde was Hugo de Groot, hij was jurist, geschiedschrijver en theoloog. Hij gebruikte wetenschap als politiek instrument, hij gaf zijn werken zo een praktisch doel.

In Holland kon veel meer gezegd en geschreven worden dan in de andere Europese landen maar ook in de verenigde provinciën was de tolerantie niet onbeperkt.

De verhouding tussen kerk en staat is zelden beter geweest dan de eerste decennia na de synode van Dordrecht. De gereformeerde kerk was wel geen staatskerk maar ze genoot als publieke kerk toch grote voorrechten en ze was op samenwerking met de overheid aangewezen. Het grootste product van deze samenwerking was de nieuwe bijbelvertaling, welke sterk heeft bijgedragen tot de ontwikkeling van de taal. Ongeveer de helft van de Hollandse bevolking zou omstreeks 1650 tot de gereformeerde kerk behoord hebben. Maar bij deze helft zou het christelijke element een ruime plaats in het leven hebben ingenomen.

Bij de gewone man kunnen we echter niet spreken van één cultuur, ze hadden zelfs nauwelijks het besef tot één staatsverband te horen. In de kustprovincies waren heel wat mannen visser of matroos waardoor vrouwen vaak gezinshoofd, kostwinner, huisvrouw en moeder waren. In de landprovincies is het waarschijnlijk heel anders geweest. Enkel bij de maatschappelijke elite kunnen we van één cultuur spreken.