de verlichting

januari 24, 2014
Gepubliceerd in Geschiedenis
Lees 1167 keer
Print

A. oorsprong en verspreiding

Combineert de verworvenheden van Renaissance en Humanisme:
- renaissance/humanisme : emancipatie, vrijheid, DE MENS, los van het carcan
- wetenschappelijke revolutie= rationaliteit.
Kant:
- “Durf na te denken”
- het licht gaat zegevieren over de duisternis
mathematisch rationele benadering van de wereld

B. aspecten van het verlichtingsdenken

1. algemeen

emancipatie en ratio
optimisch wereldbeeld
- loskomen van de ‘la condition humaine’ door wetenschap en techniek
- vooruitgangsdenken
kritiek:
- kritisch onderzoek
- scepticisme voor overlevering
- wezen op dingen die niet zo fraai waren, corruptie
- inspiratie bij Confugius en door nieuw ontdekte landen “Le bon sauvage”, mensen die leven volgens de wetten van de natuur en die niet bedorven zijn door de Westerse cultuur
religie
- niet meer akkoord met de kerk als institutie gedurende 10 eeuwen lang
- religie behoort tot de private sfeer
- opvattingen:
  - theisten= openbaring;
  - deisten (groot succes) = god als eerste kracht
  - atheisten
- scheiding van kerk en staat
- religieondergravend: openbaring, zondeval en verlossing verworpe
- Voltaire: “zolang er idioten zijn zullen er religies zijn”
- de verlichting was niet anti-religieus
natuurrecht
- recht op leven, gelijk geboren, geen slavernij
- mensen hebben rechten maar samenleven moet mogelijk zijn
- Locke: in een natuurlijke toestand zijn alle mensen vrij. Natuurrecht ligt in de rede vast. Om tot een voldoende bescherming van ieders vrijheid te komen moet elkeen een stukje vrijheid afstaan met instemming van elkeen
- Locke “Two treatises of government”, Rousseau “Le contract social”
vrijheid en verdraagzaamheid
- tolerantie op ethisch, religieus en politiek vlak (Voltaire)
staatsconcept
- knabbelen aan vrijheden: Locke en Rousseau.
- het koningschap verloor zijn sacraal karakter, het werd kritischer en rationeler benaderd
- Montesqieu: ‘L’esprit des lois’, voorafgegaan door Engeland met een sterk parlement en sterke positie van rechters

2. grondideeën

Hobbes : Levithian
Locke : empirisme, het experiment
Montesqieu : triasleer
Diderot
Voltaire
Rousseau
soortgelijke beweging in Duitsland
Engeland: deisme

Frankrijk: anti kerkelijk en anti-dogmatisch

Duitsland: redelijke inzichten te verzoenen met het christendom.

3. invloed op de Europese monarchieën

Toch verder zetten van absolutisme: uitbreiding eigen macht, afschaffing lokale machten.

Frederik II
Jozef II
- haakt gerechtelijke macht los van de uitvoerende
- zorgt voor het welzijn van de burgers: vb. tortuur afgeschaft
- voert leerplicht in (theorie)
- bevordert handel en infrastructuur (vb.Frankrijk)
- de kerk moet haar plaats kennen:
  - seculier
  - toleranter
  - snoeien in religieuze orden
  - naasting van kerkelijke bezittingen