Item gefilterd op datum: december 2012

= sociale constructie

→ ras: niet gebruikt door sociologen omdat er geen rassen bestaan; wel verscheidenheid maar geen biologische grens tussen mensen

→ er is toch een geloof dat de menselijke soort kan worden opgedeeld in verschillende rassen. Vb zwarte – gele – blanke ras

→ het is echter niet mogelijk om een wetenschappelijke, biologische classificatie te maken

a) er zijn dus vele uitzonderingen op de indeling in rassen

b) gemiddelde genetische verschillen tussen leden van eenzelfde ras even groot dan de gemiddelde genetische verschillen tussen leden van verschillende rassen

=> mensensoort is niet ingedeeld in onderscheiden rassen maar vormen een continuüm

=> rassenverschillen zijn dus niet biologisch gegrond maar zijn een sociale constructie

→ rassenverschillen = fysieke kenmerken die door de leden van een gemeenschap of een maatschappij worden beschouwd als etnisch betekenisvol

- racisme: verkeerdelijk toeschrijven van persoonlijkheids- of gedragskenmerken aan mensen met specifieke fysieke kenmerken

→ racist gelooft in biologische verklaring van een veronderstelde superioriteit of inferioriteit van mensen met bepaalde fysieke eigenschappen

→ hoewel het onderscheid van ras dus niet gegrond is wordt het toch gebruikt omdat het aanleiding heeft gegeven tot racisme

• ras = bedenksel waarin wij de mensheid hebben ingedeeld wit-zwart-geel
• ideologische dimensie: er bestaan niet enkel rassen ( wetenschap), maar zijn bovendien ook nog niet evenveel waard

→ Niet noodzakelijk numeriek

→ Kenmerken:

- onderscheidend kenmerk: duidelijk kenmerk bv. taal, godsdienst, huidskleur,..

= onderscheidingsteken dat het leven van een minderheidsgroep van de anderen onderscheidt

- voorwerp van discriminatie

→ minder levenskansen als anderen als gevolg van discriminatie

→ Wanneer rechten en mogelijkheden worden ontzegd aan leden van de minderheidsgroep , gebaseerd op bepaalde kenmerken

bv. wanneer huisbaas een kleurling weigert een huurcontract te geven owv huiskleur

- groepsgevoel

→ gemeenschappelijke belangen en solidariteit

→ gedeelde ervaringen van discriminatie verhogen deze gevoelens

- isolatie

→fysieke, in bepaalde wijken zich terugtrekken of worden daartoe gedreven

=> leven dus geconcentreerd in wijken, steden of regio’s van een land

=> kan leiden tot behoud van eigen cultuur

→ Sociaal: niet met elkaar praten, eigen ontspanningsleven, scholen...

→ Gekenmerkt door endogamie: huwen binnen de groep

= voortzetting, continuering van eigen etnische groep

- voordelen t.o.v. minderheden blijven bestaan ook al is deze fysiek niet te onderscheiden

- voorbeeld van de Joden = belangrijk in de Europese geschiedenis

→ geboren met bepaalde etnische eigenschappen

- etniciteit = culturele praktijken waardoor een gemeenschap wordt onderscheiden van de rest van de bevolking

→ basis van etnische verschillen: bepaalde kenmerken van de groep

→ etnische verschillen = aangeleerd

→ etnische verschillen = zelden neutraal

=> ongelijkheden in rijkdom en macht + tegenstellingen en spanningen tussen groepen die gekenmerkt zijn door vooroordelen en discriminatie

- De meeste landen zijn plurale maatschappijen

= maatschappijen waarin verschillende grote etnische groepen bestaan die deel uitmaken van ruimere politieke en sociale orde maar toch een afzonderlijk leven leiden; zowel postkoloniale landen als moderne maatschappijen

- De notie ‘etnische groep’

→ groep = geheel van mensen die van zichzelf weten dat ze een eenheid vormen, wij-gevoel

= bewust lidmaatschap

→ deze onderscheiden veranderen, zijn niet gefixeerd bv. nu geen onderscheid meer tussen Ariërs en Slavische volkeren

- Voorbeeld van de Burakumin/Eta: lees p. 213-214

- Etniciteit = toebehoren tot een volk, afstamminggroep waarmee men verwant is, wordt doorgegeven van generatie tot generatie

→ aantal elementen: gemeenschappelijk geografisch en historisch verleden, gemeenschappelijke taal, religieuze component

=> samensmelting van elementen die niet los is te maken van elkaar

→ verhouding tussen etniciteit en dominante samenleving = belangrijk

- Toename aantal echtscheidingen

→Verklaring:

- economische onafhankelijkheid van vrouwen

- eenpersoons-huishouding economisch haalbaar

- geen stigmatisering meer

- huwelijken worden ‘geëvalueerd’ (‘confluent love’)

- geleidelijke bewustwording van de echtscheiding, Diane Vaughan

→ aan echtscheiding gaat vaak een periode van sociale scheiding vooraf

1. initiator, ontevreden met de relatie, bakent dan een 'territorium' af

2. 'omgekeerde verliefdheid'

3. voor- en nadelen van echtscheiding afwegen

- aspecten van de echtscheiding

→ De emotionele echtscheiding

→ de wettelijke echtscheiding

→ De economische echtscheiding

→ De scheiding als ouders

→ De gemeenschapsscheiding (verandering van vrienden en andere sociale relaties)

→ De psychische echtscheiding

- echtscheiding en kinderen

→ na echtscheiding lijden kinderen vaak aan emotionele spanningen

- Jongere kinderen zijn het meest verward en geven vaak zichzelf de schuld van de scheiding

- Oudere kinderen schatten gevolgen voor eigen toekomst in (met gevoelens van woede)

-5 jaar na de scheiding: 2/3de verwerkt scheiding behoorlijk

-1/3de kampt met depressiviteit en eenzaamheid

- Kinderen die na scheiding contact behielden met beide ouders voelen zich (gemiddeld) beter

→ Onderzoek J. Dronkers (1997); Tamar Fischer (2004)

- echtscheiding is minder goed dan niet-scheiding

- ‘minder goed huwelijk’ beter dan scheiding

- echtscheiding beter dan voortdurend ruziënde ouders

=> echtscheiding bij kinderen tussen 11 en 15 jaar: leermoeilijkheden

=> na echtscheiding al of geen contact met de vader maakt weinig verschil

- COHABITATIE (samenwonen)

→ wijd verspreid

→ experimenteerperiode

→ huwen na verloop van tijd (omwille van kinderen)

→ juridische vorm (samenlevingscontract)

- HOMOHUWELIJK

→ Voorbij huwelijk als biologisch gefundeerd instituut

→ Huwelijk als juridisch instituut om samenleven te regelen

= Amerikaanse functionalist

→ onderzocht veranderingen in de maarschappelijke functies van het gezin

→ Familie pre-industriële samenleving andere functies dan in een industriële maatschappij

=> landbouwmaatschappij: economische functie

+ andere functies: extended family was beter geschikt dan kerngezin

=> geïndustrialiseerde maatschappij: kerngezin vervangt extended family om 2 redenen

1. arbeidsflexibiliteit verhoogt

2. binnen-familiale spanningen worden gereduceerd

=> idee dat extended family het dominante gezinstype was in de pre-industriële maatschappij, strookt niet met de werkelijkheid = theorie is empirisch accuraat

- man werd kostwinnaar, vrouwen deden het huishouden

- rolverwachtingen ten aanzien van de kinderen: het kind werd een afhankelijk, op zorg aangewezen, lerend en spelend wezen

- gezin werd plaats van persoonlijke affectieve en emotionele vervulling

- Open gezin ('open lineage family')

= kerngezin, gekenmerkt door een tamelijk kleine huishouding, maar sterk ingebed in de bredere gemeenschap

→ familiebanden nauw verweven met gemeenschapsbanden

=> Affectiviteit en emotionele gehechtheid stond NIET centraal

=> Individuele keuzevrijheid ondergeschikt aan het groepsbelang

=> Geen privacy

=> Gezin = niet strik van de buitenwereld afgesloten, weinig emotionele, autoritaire institutie met een korte levensdeur (vaak ontbonden door de dood van echtgenoot of door de dood of het vroege verlaten van de kinderen)

→Gezin dat herschikbaar was, open stond, flexibeler was bv. verre familieleden opnemen

- Beperkte patriarchale gezin ('restricted patriarchal family')

→ 17-18e E + hogere lagen van de bevolking

→ Overgangstype

→ Kerngezin: afgescheiden entiteit; scherp onderscheid betrekkingen tussen gezinsleden en tussen andere verwanten of leden van de gemeenschap

→ Meer nadruk op de liefde

→ Autoritaire macht van de vader neemt toe

- Gesloten kerngezin ('closed domesticated nuclear family')

→ Hechte, emotionele banden en huiselijke privacy

→ Richt zich op het grootbrengen van kinderen

→ Dominant in de 20^e E

=> Affectief individualisme = centraal : huwelijk wordt gesloten op grond van een persoonlijke, op liefde en emotioneel en seksuele aantrekking gebaseerde, keuze

=> Tendens extended naar nuclear, maar niet algemeen

- Oorzaken:

= verschuivingen binnen de landbouw en de industrialisatie: proces van onthechting

→ scherpe scheiding tss de werkplaats en thuis, men moest het huis verlaten om te gaan werken

→ het open gezin verloor haar belangrijkste kenmerk: ingebed zijn in plaatselijke gemeenschap

- Tendens van extended naar nuclear family? (wordt betwist)

→ reeds in de ME leefde men in een kerngezin

+ grote regionale verschillen in gezins- en huwelijkspatronen

- Huwelijkspatroon en industrialisatie

→ industrialisatie heeft gezins- en familieleven wel drastisch veranderd!

→ pre-industriële samenleving: gezinnen zijn productie-eenheden

- Liefde, erotiek en gezien

→ selectie huwelijkspartners op basis van sociale en economische belangen

=> in het westen wordt liefde wel essentieel voor een huwelijk, idee dat er een koppeling is tussen liefde en huwelijk is historisch gegroeid/gevonstrueerd

→ gevolgen op het seksuele leven: veel buitenechtelijke verhoudingen

+ buitenechtelijke kinderen: werden aanvaard en opgenomen

=> Maar seksualiteit was grotendeels losgekoppeld van romantische liefde en erotiek

- Stabiele pre-moderne gezinnen?

→ samenstelling gezinnen labieler dan vandaag: sterfte, daardoor hertrouwde de man zeer vaak en gingen kinderen vroeg het huis uit om elders huishoudelijk werk te verrichten

→ Gedachte dat er in verleden gezin stabieler is = geconstrueerd als cultureel idee in 18^E – 19^E

- 6 tot 3 miljoen jaar geleden

→ aanpassing aan bodemleven (door verandering tropisch oerwoud)

→ bipedalisme (hand komt vrij, ‘werktuigen’)

→ oog-hand coördinatie

→ selectiedruk in de richting van grotere hersenen

→ probleem van vroeggeboorte

- gezin als ‘oplossing’ van probleem der vroeggeboorte

= institutie die rol van baarmoeder postnataal voortzet

→ 2 basisfuncties van gezin:

• parentale investering
• langdurig partnerschap

- Langdurig partnerschap:

→ om beide ouders gedurende een jarenlange periode aan elkaar te binden, zijn biologische aanpassingen onontbeerlijk geweest, met name in de anatomie van man en vrouw

1. parentale investering sterk geslachtsgebonden; enkel vrouw stond in voor parentele zorg

=> 2 verschillende reproductiestrategieën

→ R-strategie van de man: kwantiteit: reproduceren, zo veel mogelijk nakomelingen

• Gevolg: mannelijk geslacht (= weinig investerend geslacht) poogt om zoveel mogelijk partners te verwerven en te bevruchten

 kortstondige relaties en competitie onder mannetjes

→ K-strategie van de vrouw: kwalitatieve opvoeding, investering in parentele zorg

• Gevolg: vrouw (= sterk investerend geslacht) : selectieve keuze in partners

=> Intraseksuele competitie tussen mannen en de zorgvuldige keuze van vrouwelijk geslacht  toename seksueel dimorfisme

= uitgesproken seksuele verschillen op morfologisch, fysiologisch en psychologisch gebied

→ robuuste mannetjes: geselecteerd op kracht en grootte

→ kleine vrouwtjes : vrouwen moeten zachter zijn in omgang met de kinderen

2. parentale investering meer verdeeld over de geslachten

=> vermindering van seksueel dimorfisme

→ feminisatie van de man :wijziging van secundaire geslachtskenmerken

→ toename permanente seksuele aantrekkelijkheid van de vrouw om haar partner langduriger te binden = wijziging van primaire geslachtskenmerken

=> vrouw wordt permanent aantrekkelijk

- conclusie: ontstaan van gezin voorbeeld van coëvolutie (= verwevenheid van biologische en sociale processen)