Item gefilterd op datum: december 2012

Het Chinese Denken

1. Inleiding

1.1. Historische achtergrond

• Xia dynastie: proto-historisch (bewijsmateriaal ontbreekt)
• Shang dynastie (±1500-1040v.C.): de orakelbeenderen met hun inscripties  de oudste geschreven bronnen uit China
• Zhou dynastie(±1040v.C.-221v.C.): Hemels mandaat (de Hemel ontleent het recht om te regeren aan de keizer (de Zoon des Hemels), om hun machtsovername te rechtvaardigen.
  • Westelijke Zhou (1040-771v.C.): periode van rust en vrede, de ideale tijd. Feodale structuur.
  • Oostelijke Zhou (771-221v.C.): kwam tot stand door in vallen van barbaren vanuit het westen. Lente- en Herfstperiode  periode van de Strijdende Staten (403-221v.C.)
  • Qin dynastie (221-206v.C.) o.l.v. de eerste keizer van China. (semibarbaarse provincie)
  • Han dynastie (206v.C.-220n.C.)

1.2. De bloeiperiode van het Chinese denken

De Oostelijke Zhou: oorsprong van verschillende invloedrijke stromingen in het Chinese denken, in de periode van politieke desintegratie, verwarring, chaos en onzekerheid. Bij de aftakeling van morele waarden in deze turbulente periode, ontstond de nood om op zoek te gaan naar nieuwe zekerheden.

 Wat is de juiste Weg (= dao)?

Uiteenlopende antwoorden: ‘de Honderd Scholen’. Het confucianisme op de voorgrond en het taoïsme op de achtergrond domineren.

Alle levensbeschouwingen = materieel veruitwendigd (symbolen, afbeeldingen, gebouwen)

■ Heilige plaatsen

• Magnetische kracht  mensen willen er naar toe
• Collectieve beleving (cruciaal!)
• Fysische eigenschappen (natuur/cultuur) = belangrijk
• SOMS ontlenen heiligheid aan (mythologische) gebeurtenissen / bewaarplaats / pas door heiligheid zelf bijzondere handelingen uitlokken

■ Christendom

• Aanvankelijk: heilige plaats  cultusplaats voor liturgie
• Verering martelaren/heiligen  op cultusplaats relikwie  heilig
• Plaatsen = blijvende getuigen van de aanwezigheid van heilige mensen
• Christenen naar toe getrokken  ‘zo dicht mogelijk zijn’

■ Tastbare vorm van religie

• Gelovigen kunnen niet zonder
• Aanrakingen, overnachtingen,..
• Reis loopt vaak ook over pad dat zelf heilig is (vb. Santiago de Compostella)
• Pad lijdt nooit rechtstreeks tot hart, altijd via omweg (vb. 3x rond)
• Zoeken van een souvenier (markering van keerpunt in leven)
• Fysieke aanwezigheid met heilige plek dwingt eerbied af

Gelovigen verwachten dat ook niet-gelovigen dit een heilige plek vinden en voorschriften in acht nemen

1) Organisatie, verspreiding, werking verbeteren + oplossen praktische problemen

 contigent (≠ wezenlijk voor levensbeschouwing zelf)

2) Noodzakelijke schakel mens – bovennatuur

 essentieel onderdeel levensbeschouwing zelf

3) Controlerende en bewakende instantie inzake orthodoxie & orthopraxie

 belangrijke schakel in overlevering van traditie

• Afhankelijk van begrippen en symbolen (geen privé-taal, geen privé-religie)
• Brengen zeer verschillend denkende mensen samen
• Kan een sterk groepsgevoel creëren  soms eenheid institutioneel vastgelegd
  • Vb. de kerk
  • Soms veel minder  vb. hindoes, islam,…

Standaardvisie sluit niet uit dat moraal historisch sterk verweven met godsdienst

■ Ethische intentie en motivatie

• gelovigen kennen een soort motivatie waar niet-gelovigen niet op kunnen terugvallen (Origenes tegen Celsus: ook gods wil kunnen kennen, maar bij christenen kracht om gods wil ook uit te voeren)
• ≠ enkel religie kan motiveren
• MAAR gelovigen alvast voldoende redenen om moreel te handelen
• Geloof moet om authentiek te zijn, geïncarneerd worden in een praxis
• Impuls van geloof zorgt soms voor ‘meer’  vb. christenen: agapè (excessieve naastenliefde die geen voltooiing kent, vijanden beminnen,…)

■ epistemologische/pedagogische rol  epistemologische afhankelijkheidsthese

• Sterke versie
  • Tussenkomst van de godsdienst = noodzakelijk
  • Eindige vermogens mens  hulp nodig van buitenaf om morele te wijzen
  • Klassieke hulpbronnen: schrift, clerici, geloofstraditie, openbaring
  • Zwakke versie
    • Godsdienst & openbaring ≠ enige wegen tot morele inzichten
    • Thomas van Aquino: zowel geloof als rede leiden tot moreel inzicht

• God kan als wetgever best verplichtende karakter morele regels verbeelden
• Locke
  • Morele wet ALLEEN verplichtend/bindend als mensen weten dat god die uitvaardigt + navolging sanctioneert
  • Mens moet goddelijke bevelen gehoorzamen WANT schepper beslist over schepselen
• Voltaire(godsdienstcriticus!)
  • god van belang voor functioneren van moraal
  • noodzakelijk om moraal te handhaven
  • vb. atheïstische vorst zal folteren als dat in diens belang is
  • noodzakelijk dat idee van opperwezen in harten gegrift staat

■ is iets goed OMDAT god het wil of wil god iets omdat het goed IS?

• 1^e luik = goddelijke gebodstheorie
  • Wat god beveelt is per definitie het goede
  • Arbitrair kantje WANT vb. opofferen kind zoals Abraham = slecht
  • Kierkegaard: menselijke moraal weg in licht van absolute plicht tav god
  • Mens verliest dan waardigheid als morele actor (blindelingse gehoorzaamheid)
• 2^e luik = logische onafhankelijkheidsthese
  • Moraal bestaat ‘onafhankelijk’  geen ‘godsdienstige’ moraal meer
  • God geen wetgever meer, hoogstens ‘raadgever’
  • Tegenwoordig weinig theologen die geloven in 1^e luik  god kan alleen goed genoemd worden als hij voor goede kan kiezen
  • = standaardvisie

• Moraal: in zichzelf te funderen zonder beroep op externe factoren
• Moraal afhankelijk van god  moreel handen = tegenovergestelde van moraliteit
• Moraliteit ~ rationaliteit: gehoorzaamheid aan de rede als zelfwetgever, geen blinde gehoorzaamheid aan externe instanties

• levensbeschouwingen hebben normatieve component (op ‘juiste’ pad houden)
• bestaat uit religieuze en/of morele voorschriften

• 18^e E: intellectuele elite meer en meer afstand kerkelijke leven/religieuze cultuur
• Zoeken een seculier discours waarin emoties ondergebracht kunnen worden (vroeger gecultiveerd in religie)
• vb. Deïstische natuurlijke religie  weinig christelijks  verwijst meer naar kosmische oorsprong + een hypothese
• religieuze gevoel  christelijk waarmerk kwijt

 religieuze ervaring = transreligieus